PKPP Lewiatan: Czarna Lista Barier 2012

Przeczytaj także: PKPP Lewiatan: Czarna Lista Barier 2011

BANKI I INSTYTUCJE FINANSOWE

Podobnie jak w latach poprzednich, w 2011 r. nie usunięto wielu barier istniejących w branży banków i instytucji finansowych. Jakkolwiek od dłuższego czasu oczekiwana była implementacja Dyrektywy 2007/64/WE z dnia 13 listopada 2007 r. o usługach płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (PSD), do polskiego porządku prawnego, to jednak uchwalenie ustawy o usługach płatniczych w 2011 r. podyktowane było właśnie wymogiem wynikającym z prawa UE. Niestety cały szereg innych pożądanych zmian w obowiązujących przepisach, chociażby w ustawie o ochronie danych osobowych, czy też w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, dotychczas nie doszedł do skutku. W szczególności w dalszym ciągu nie rozwiązano niejasności i kontrowersji związanych z rejestrem klauzul abuzywnych i tzw. abstrakcyjną kontrolą wzorców umów. Problematyka ta budzi liczne wątpliwości m.in. z uwagi na rozbieżne orzecznictwo Sądu Najwyższego, jak również SOKIK, a co ważniejsze wywołuje liczne trudności w praktycznym jego stosowaniu. Pomimo inicjatywy zmian podjętej przez UOKIK, jak dotąd nie nastąpiła konieczna nowelizacja przepisów kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego.

Najważniejsza bariera to kwestia abstrakcyjnej kontroli wzorców umów (i problematyka dot. rejestru postanowień uznanych za niedozwolone prowadzonego przez Prezesa UOKIK). Obowiązująca od 2000 r. instytucja klauzul niedozwolonych, jak również rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone prowadzony przez Prezesa UOKIK, do którego wpisywane są klauzule abuzywne na podstawie prawomocnych wyroków wydawanych przez Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK), obecnie budzi liczne kontrowersje. Niejasności te, częstokroć mające charakter teoretyczno-prawny w praktyce powodują jednak znaczące problemy w funkcjonowaniu rejestru i instytucji z nim związanych.

Przepisy k.c. i k.p.c. w zakresie abstrakcyjnej kontroli postanowień (wzorców) umów, a w szczególności kwestia skutków rozszerzonej prawomocności wyroków SOKIK i zagadnienia z nią związane, ale także – fundamentalna jak się wydaje – kwestia skutków, jakie wywiera wpis klauzuli do rejestru budzą poważne wątpliwości interpretacyjne. Kwestia właściwiej wykładni i stosowania przepisów w zakresie abstrakcyjnej kontroli wzorców umownych, ma również znaczący wpływ na interpretację art. 24 (a w szczególności ust. 2 pkt. 1) ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a więc na problematykę tzw. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Jednym z rodzajów praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów jest stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone. Chociaż rejestr ten jest dostępny dla przedsiębiorców, niestety zawiera on często „wyrwane” z kontekstu klauzule. Nie zawiera natomiast uzasadnienia sądu, dlaczego dana klauzula została uznana za niedozwoloną. W tych sprawach, w których przedsiębiorca nie odwołał się od wyroku sądu I instancji uznającego stosowaną przez niego klauzulę za niedozwoloną, takiego uzasadnienia w ogóle się nie sporządza. W konsekwencji w wielu przypadkach przedsiębiorcy, mając wyłącznie dostęp do treści samej klauzuli, nie są w stanie zinterpretować, czy stosowane przez nich postanowienia umowne nie są niedozwolone z uwagi na ich podobieństwo do postanowień uznanych za takie przez sąd, co zwiększa ryzyko ukarania wysoką sankcją finansową (nawet do 10% obrotu).