Inflacja w Polsce 2024: czy ceny wyhamują i od czego to zależy?

Przeczytaj także: Inflacja, stopy procentowe, wzrost gospodarczy - Polska na tle CEE-4

Życie w drugiej dekadzie XXI wieku przyzwyczaiło nas do pewnych luksusów. Inflacja w strefie euro utrzymywała się bowiem na poziomie 1,2%. Wszystko zmieniło się na samym początku trzeciej dekady, a dokładnie w momencie wybuchu pandemii Covid-19. Pierwszym „ciosem” było załamanie branży turystycznej, a zaraz za nim problemy z łańcuchami dostaw. Wstrzymywanie produkcji wywołane lockdownami zaburzyło podaż przy niewiele zmienionym popycie. Aby nie dopuścić do wzrostu bezrobocia w efekcie bankructwa licznych przedsiębiorstw, państwa musiały zdecydować się na, mówiąc wprost, bezpośrednie dotacje finansowe dla firm. Aby ograniczyć koszty społeczne pandemii, państwa i banki centralne zdecydowały się na ryzyko wzrostu inflacji, wpuszczając do obrotu znaczne ilości dodatkowego pieniądza.

W 2022 roku wybuch wojny w Ukrainie spowodował kryzys energetyczny w Unii Europejskiej i wzrost cen surowców. To następnie podniosło koszty produkcji w niemalże każdej branży i bezpośrednio przełożyło się na ceny. Kolejnym, najmniej zauważalnym, ale również istotnym czynnikiem stymulującym inflację, jest polityka klimatyczna Unii Europejskiej. Producenci ponoszą wyższe koszty produkcji i częściowo przenoszą je na ceny.

Obecnie widzimy, że polityka banków centralnych działa. Niestety, część reakcji była nieco spóźniona, ale mimo tego udało się opanować inflację. Tempo podnoszenia stóp procentowych i ich wysokość, przyniosły spodziewany efekt. Duże znaczenie miała również polityka fiskalna poszczególnych państw i wprowadzanie rozwiązań typu tarcza antyinflacyjna. Gospodarki europejskie okazały się silne i lepiej niż można było zakładać, poradziły sobie z kryzysem energetycznym – komentuje Łukasz Moss, Dyrektor sektora FS w Capgemini Invent Polska.

Polska wysoko na liście

Według danych Eurostatu inflacja w Polsce, mimo że systematycznie spada, pozostaje jedną w najwyższych w Unii Europejskiej¹.

Jednym z czynników jest to, że znajdujemy się poza strefą Euro, kurs walutowy po 2022 roku był niekorzystny dla złotówki, co dodatkowo napędzało inflację. Polska, usytuowana we wschodniej flance Unii Europejskiej, jest również narażona na większe ryzyka polityczne w związku z toczącą się wojną, co przekłada się również na ryzyko inwestycyjne w naszym kraju. Nie pomogło również nasze osłabienie relacji z UE. Zagregowany efekt powyższych czynników znacząco obniżył chęć prowadzenia inwestycji w kraju nad Wisłą – mówi Łukasz Moss.

Jaskółki na horyzoncie

Mamy jednak powody, aby patrzeć w przyszłość z optymizmem. Szoki podażowe, związane z pandemią, powoli wygasają, a sytuacja wojenna za naszą wschodnią granicą zdaje się, przynajmniej na razie, nie eskalować. Tarcze antyinflacyjne takie, jak wsparcie cen energii i obniżka VAT na żywość pozwoliły ograniczyć inflację. W najbliższych miesiącach czynniki te powinny dalej stabilizować ceny, co oznacza, że inflacja powinna systematycznie spadać.

Musimy jednak oczywiście pamiętać, że spadek inflacji nie oznacza spadku cen, a jedynie wolniejsze tempo ich wzrostu. Aby przewidywać realne zmiany kosztów życia, należy wziąć pod uwagę również oczekiwane wzrosty wynagrodzeń – tłumaczy Łukasz Moss.

Powinniśmy spodziewać się, że zagregowany wzrost poziomu wynagrodzeń nie dogoni wzrostu cen. Oznacza to, że realnie koszty życia nadal będą wysokie w porównaniu do lat ubiegłych. Jednak z czasem zmiany będą coraz mniej odczuwalne albo wręcz korzystne.

Pomimo spadku dynamiki wzrostu wynagrodzeń nie musimy obawiać się, że rynek pracownika zostanie zastąpiony przez rynek pracodawcy. Aby nastąpiła tak duża zmiana konieczny byłby wzrost bezrobocia, który przy obecnej aktywności gospodarczej nam nie grozi.

Można również zakładać, że NBP zdecyduje się na dalsze stopniowe obniżanie stóp procentowych. Decyzja ta prawdopodobnie będzie opierać się na stabilnym w 2023 roku trendzie spadkowym inflacji i przewidywaniu, że ta tendencja się utrzyma. Obniżenie stóp procentowych w perspektywie kwartału lub dwóch zaowocuje również pomniejszeniem rat kredytów. Jednak w perspektywie najbliższych dwóch lat nie powinniśmy spodziewać się powrotu do sytuacji sprzed pandemii.

Niepewna sytuacja globalna

Sytuacji gospodarczej nie da się w pełni przewidzieć, zwłaszcza w czasach dynamicznych zmian geopolitycznych, a rok 2024 może w nie obfitować. Niebawem, odbędzie się szereg bardzo istotnych wyborów m.in. do Parlamentu Europejskiego, do Parlamentu Wielkiej Brytanii i przede wszystkim wyborów na Prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Wybory same w sobie na ogół nie oznaczają niepokojów w gospodarce, jednak ich wynik może doprowadzić do niebagatelnych zmian geopolitycznych. Podczas głosowań będą ważyć się m.in. losy dalszego wsparcia dla Ukrainy, gdzie nadal trwa wojna. Niepokoje i eskalacja konfliktu czy to w rejonie państw bałtyckich, Finlandii czy Mołdawii z pewnością spowodowałyby reakcję gospodarki w całym regionie. Dodatkowymi czynnikami ryzyka są również inne konflikty na świecie, w które angażują się Stany Zjednoczone m.in. w regionie Morza Czerwonego – mówi Łukasz Moss.

To nie są czasy na ryzyko

W obecnej sytuacji firmy powinny pamiętać, że ryzyko jest nadal podwyższone, co oznacza, że nowe projekty i inwestycje należy uruchamiać stopniowo i ostrożnie. Stale należy oceniać otoczenie makroekonomiczne i jego perspektywy na najbliższe miesiące. Konieczne jest również zabezpieczenie finansowe i plany awaryjne, które w sytuacji kryzysowej, pozwolą na szybką modyfikację projektów i minimalizowanie potencjalnych strat.

Kluczowa jest stała obserwacja otoczenia i szybkie reakcje na zmiany. Dość często zdarza się, że firmy mają plany awaryjne, ale zbyt późno decydują się je uruchomić, wskutek czego ponoszą znacznie większe straty niż wtedy, gdyby zareagowały w porę – rekomenduje Łukasz Moss.

Osoby prywatne powinny unikać wysokiego zadłużania się. Chodzi tu zarówno o kredyty hipoteczne, jak i konsumpcyjne. Nie powinniśmy doprowadzać do sytuacji, w której raty kredytów pochłaniają znaczne części naszych dochodów. Należy utrzymywać bufor finansowy na możliwe wysokim poziomie. Warto również dbać o swoje oszczędności i inwestować je w zdywersyfikowany i bezpieczny sposób. Rozsądną inwestycją będą np. indeksowane obligacje skarbowe, które do pewnego stopnia chronią przed wpływem inflacji.

1. https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/18177878/2-19122023-AP-EN.pdf/c7145685-45c0-a05e-fd20-c677e3cf15f3#:~:text=European%20Union%20annual%20inflation%20was,%25)%20and%20Italy%20(0.6%25)