Pomysły na wzrost gospodarczy i godne emerytury

Przeczytaj także: System emerytalny a postawa Polaków

• Kondycja, w jakiej znajduje się polska gospodarka oraz jej wzrost, wywierają bezpośredni wpływ na na poziom życia każdego obywatela, a emeryci nie są tu żadnym wyjątkiem. Z tego też względu dyskusja o bezpieczeństwie emerytalnym naszego społeczeństwa nie może przebiegać w oderwaniu od perspektyw, jakie rysują się przed polską gospodarką, a te - o czym FOR nadmieniał już w raporcie "Następne 25 lat" - mają się niestety pogarszać.
  
• Wyróżniamy dwa główne rodzaje systemów emerytalnych: repartycyjny i kapitałowy. W pierwszym przypadku składka opłacana przez pracujących jest na bieżąco wydawana na wypłatę świadczeń dla emerytów. W drugim składkę inwestuje się w różne aktywa (przede wszystkim w obligacje i akcje), a w momencie przejścia ubezpieczonego na emeryturę jego świadczenie jest finansowane ze stopniowej ich wyprzedaży. Należy podkreślić, że kondycja obu systemów zależy od kondycji gospodarki – kondycja systemu repartycyjnego zależy od sytuacji na rynku pracy i składek płaconych przez pracowników, natomiast system kapitałowy zależy od zysków firm i koniunktury na rynku kapitałowym.
  
• Przed 1999 rokiem w Polsce funkcjonował system repartycyjny, w którym emerytury były wyznaczane w oparciu o wysokość pensji z ostatnich lat pracy. Obiecywał on nierealistycznie wysokie emerytury, których sfinansowanie w obliczu starzejącego się społeczeństwa wymagałoby drastycznego wzrostu opodatkowania osób pracujących.
  
• Reforma emerytalna z 1999 roku zmieniła sposób wyznaczania wysokości emerytur, uzależniając ją od sumy wpłaconych składek oraz oczekiwanej dalszej długości trwania życia na emeryturze. Oparcie systemu na zasadzie: „ile wpłacisz w trakcie pracy – tyle otrzymasz na emeryturze” zahamowała wzrost wydatków emerytalnych, chroniąc tym samym pracujących przed wzrostem podatków i/lub wzrostem długu publicznego, co oznaczało osłabienie perspektyw rozwojowych Polski.
  
• Częścią reformy emerytalnej było uzupełnienie filaru repartycyjnego (ZUS) o część kapitałową (OFE). Oparcie systemu emerytalnego na tych dwóch filarach zwiększyło jego bezpieczeństwo. Ponadto, wprowadzenie OFE przyczyniło się do rozwoju warszawskiej giełdy. Obowiązkowa składka emerytalna wynosząca 19,52% była dzielona na 12,22% trafiające do ZUS i 7,3% trafiające do OFE. W efekcie, przyszła emerytura osób od początku oszczędzających w OFE w około 3/5 miała być uzależniona od ZUS, a w około 2/5 od OFE.
  
• Rząd PO-PSL kontynuował reformę emerytalną podnosząc wiek emerytalny, co wydłuża okres płacenia składek i skraca czas pobierania emerytury, dzięki czemu możliwa jest wypłata wyższych świadczeń. Rosnący faktyczny moment przejścia na emeryturę był efektem zarówno stopniowego podnoszenia i wyrównania ustawowego wieku emerytalnego, jak i ograniczenia możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury.
  
• Niestety, szereg zmian osłabił bezpieczeństwo systemu emerytalnego. Marginalizacja OFE przez rząd PO-PSL i domyślne przeniesienie ubezpieczonych do ZUS sprawiło, że dla większości Polaków to ZUS będzie jedynym źródłem emerytury. Co więcej, nawet w przypadku osób, które zadeklarowały pozostanie w OFE, obniżenie składki tam trafiającej oznacza, że tylko ok. 1/7 ich emerytury będzie zależała od OFE, a 6/7 od ZUS. Efektem ubocznym tych zmian było osłabienie dynamizmu warszawskiej giełdy. Późniejsze obniżenie wieku emerytalnego przez rząd PiS skróciło okres opłacania składek i wydłużyło czas pobierania emerytur. W przyszłości doprowadzi to do drastycznego spadku wysokości emerytur, co najsilniej odczują kobiety.
  
• Oceniając propozycje zmian emerytalnych należy brać pod uwagę:
  • Jak wpłyną na bezpieczeństwo emerytalne Polaków, szczególnie biorąc pod uwagę małą liczbę osób pracujących i odprowadzających składek.
  • Jak wpłyną na polski rynek kapitałowy i w szczególności na warszawską giełdę.
  • Jak wpłyną na stopę oszczędności i możliwość finansowania inwestycji.

Przeczytaj także: Średnia emerytura jeszcze niższa niż podaje GUS?