Reforma OFE a rynek kapitałowy w Polsce

Przeczytaj także: Reforma emerytalna a sytuacja na GPW

1. Wariant „obligacyjny”

Obecnie w obligacjach skarbowych ulokowane jest około 43% aktywów OFE, co powoduje, iż portfel przyszłego emeryta jest w miarę stabilny. Przejęcie tych aktywów przez Skarb Państwa spowodowałoby drastyczną zmianę poziomu ryzyka, gdyż akcje stanowiłyby ponad 68% w składzie portfeli OFE, a dodatkowo niemożliwe byłoby ponowne dokonanie dywersyfikacji ryzyka z uwagi na bardzo niską podaż instrumentów o poziomie ryzyka zbliżonym do obligacji skarbowych. Ponadto, dywersyfikacja ryzyka wymagałaby od OFE sprzedaży części aktywów akcyjnych, co (biorąc pod uwagę, że wymagałoby to wyprzedaży akcji o wartości kilkudziesięciu miliardów złotych) przyczyniłoby się do olbrzymiego spadku ich wyceny. Brak dywersyfikacji natomiast prowadziłby do bardzo dużej zmienności wyceny tych portfeli i byłby przyczyną likwidacji OFE w sytuacji najbliższego krachu na giełdach, wobec drastycznych spadków wycen w krótkim okresie.

Portfel inwestycyjny OFE na dzień 31.07.2013 r.: 284 mld zł w tym:

• obligacje skarbowe: 121 mld zł (43%)
• akcje spółek notowanych na rynku regulowanym: 111 mld zł (39%)

Symulacja portfela inwestycyjnego OFE bez obligacji skarbowych

Wartość aktywów OFE na dzień 31.07.2013 r.: 163 mld zł w tym:

• akcje spółek notowanych na rynku regulowanym: 111 mld zł (68%)
• pozostałe aktywa: 52 mld zł (32%)

2. Wariant „dobrowolności”

Jeszcze bardziej niepokojących wniosków dostarczyła analiza wariantu „dobrowolności”. Została przeprowadzona przy założeniu, iż 100% przyszłych emerytów dokona wyboru ZUS. Założenie to wynika z przewagi państwa przy samym definiowaniu zasad wyboru, możliwości dowolnego kreowania zachęt formalnych, propagandowych i merytorycznych, a także z powodów czysto rynkowych – ograniczenie środków w OFE będzie powodować, iż zarządzanie nimi będzie coraz trudniejsze (mniejsze korzyści skali, w tym relatywnie większe koszty zarządzania i mniejsza dywersyfikacja ryzyka), a wyniki inwestycyjne przez długi czas będą obniżane z uwagi na wyprzedaż aktywów z puli środków przejętych przez Skarb Państwa (wskutek przejścia części przyszłych emerytów do ZUS).

Wyliczenia przeprowadzone zostały w oparciu o dostarczone przez firmę Analizy Online SA dane według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku, nie oddają zatem w pełni bieżącej sytuacji (tym bardziej że odnoszą się do udziału w kapitale, nie zaś w liczbie głosów), jednakże stanowią jej przybliżenie. Biorąc pod uwagę fakt, że w analizie nie zostały uwzględnione inwestycje OFE dokonane po 1.01.2013 roku, ani zaangażowanie instytucji finansowych pośrednio zależnych od Skarbu Państwa należy podkreślić fakt, iż wpływ reformy OFE na rynek może mieć w chwili obecnej większy zasięg niż opisany w niniejszym opracowaniu.

Pod uwagę wzięte zostały wszystkie spółki giełdowe, których akcje w dniu 31 grudnia 2012 roku były notowane na rynku głównym Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Stowarzyszenie na podstawie posiadanych danych przeanalizowało szczegółowo sytuację wszystkich spółek, w których po reformie OFE zaangażowanie Skarbu Państwa w akcjonariacie może przekroczyć 25%. Spółki te otrzymały od Stowarzyszenia indywidualne pisma z opisem sytuacji. Dane przedstawione w niniejszym opracowaniu będą opisywały w sposób zbiorczy możliwe konsekwencje wpływu przyjęcia wariantu „dobrowolności” na rynek kapitałowy, nie będą natomiast odnosiły się bezpośrednio do sytuacji żadnej ze spółek.

Potencjalne konsekwencje przejęcia aktywów OFE przez Skarb Państwa

Przekroczenie 25%
Przekroczenie zaangażowania ZUS lub Skarbu Państwa poziomu 25% dotyczy 72 spółek o wartości ok. 320 mld zł, w tym:

• 60 spółek o wartości blisko 86 mld zł, w których obecnie Skarb Państwa nie jest istotnym akcjonariuszem , w tym: 36 spółek o wartości 50 mld zł, w których Skarb Państwa stanie się głównym akcjonariuszem;

Konsekwencje dla spółek: w przypadku 36 spółek faktyczne przejęcie kontroli, w przypadku kolejnych 24 pojawienie się dużego, silnego akcjonariusza, dysponującego wsparciem władzy legislacyjnej i wykonawczej, w odniesieniu do 12 spółek będzie to oznaczać powrót do Skarbu Państwa, w większości przypadków bez istotnego wpływu na kwestie korporacyjne.