Polski model ładu korporacyjnego

Przeczytaj także: Zielona Księga - ład korporacyjny w UE

Istotnym elementem regulacji są rozwiązania umożliwiające przekształcanie się spółek. I tak np. według art. 551 § 1 ksh możliwe jest przekształcenie spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, spółki z o.o. oraz akcyjnej w inną spółkę handlową. Także spółkę cywilną można przekształcić w spółkę handlową na podstawie przepisów o przekształceniu spółki jawnej (art. 551 § 2 i 3 ksh). Proces przekształcenia polega na zmianie formy spółki z zachowaniem ciągłości bytu prawnego i następstwa prawnego. Oznacza to, że spółce przekształconej przysługują wszelkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Nie ma zatem potrzeby dokonywania np. zmian w umowach, których stroną była spółka przekształcana. Spółka przekształcana staje się bowiem automatycznie stroną tych umów.

Zjawisko przekształcania spółek może mieć różne przyczyny, ale najczęściej wiąże się z dostosowaniem formy prawnej przedsiębiorstwa do fazy jego rozwoju oraz do charakteru i rozmiaru prowadzonej działalności gospodarczej. Wraz ze wzrostem przedsiębiorstwa, czyli powiększaniem skali jego działalności, prowadzonej dotychczas np. w formie spółki cywilnej, konieczne staje się przekształcenie w formę spółki akcyjnej. Bezpośrednim motywem takiego przekształcenia jest najczęściej chęć pozyskania kapitału na rozwój poprzez publiczną subskrypcję, a równocześnie podwyższenie poziomu wiarygodności danego podmiotu w obrocie gospodarczym.

Przedstawione aspekty prawne polskiego ładu korporacyjnego nie wyczerpują oczywiście całości tej problematyki. Jej ważnymi elementami są również regulacje w zakresie: obrotu papierami wartościowymi, rachunkowości oraz zasad sporządzania i publikowania sprawozdań finansowych, audytu zewnętrznego, jak również zasad funkcjonowania kontroli wewnętrznej w spółkach (audyt wewnętrzny). Podstawowe znaczenie dla efektywności działania spółek ma jednak przyjęty układ władzy w spółkach. Według polskiego kodeksu spółek handlowych jest to system dualistyczny, który wyraźnie traci na znaczeniu nie tylko w świecie, ale także w Europie kontynentalnej.

Widoczne w Europie już od wielu lat zjawiska konwergencji systemów monistycznego i dualistycznego, w tym ewolucja systemu dualistycznego w Niemczech, polegająca na stopniowej absorpcji wielu elementów z systemów anglosaskich, powinny stać się impulsem do przełamania dotychczasowego zachowawczego podejścia do kwestii rozdziału funkcji zarządczych i nadzorczych w polskim prawie handlowym. Nie można przecież zamykać oczu na fakt, że system monistyczny jest rozwiązaniem absolutnie dominującym na świecie i że jest on jednoznacznie kojarzony z procesem globalizacji gospodarki światowej. Ponadto, niektóre znaczące kraje Europy kontynentalnej odchodzą lub już odeszły od systemu dualistycznego (np. kraje skandynawskie), a inne przyznały spółkom prawo wyboru systemu (np. Francja).

Jednym z zamierzeń Komisji Europejskiej jest zresztą przygotowanie dyrektywy zobowiązującej państwa członkowskie do umożliwienia spółkom publicznym takiego właśnie wyboru. Powstaje zatem pytanie jaki sens ma dalsze trwanie przy rozdziale funkcji zarządczych i nadzorczych, skoro ponad stuletnia praktyka tego systemu wcale nie wykazała wyższości systemu dualistycznego nad monastycznym? Reforma ustroju wewnętrznego polskich spółek akcyjnych powinna zatem stać się przedmiotem najbliższej nowelizacji polskiego kodeksu spółek handlowych.




Więcej informacji na temat stosunków właścicielskich, rad nadzorczych oraz kontaktów z akcjonariuszami znajdziesz w książce „Ład korporacyjny. Doświadczenia światowe oraz kierunki rozwoju” Jana Jeżaka (Wydawnictwo C.H. Beck, 2010).