Dlaczego audyt podatkowy jest ważny dla Twojej firmy

Wzrost znaczenia danych strukturalnych (JPK, KSeF), automatyzacji ich analizy oraz wymiany informacji pomiędzy organami sprawia, że profilaktyczna weryfikacja rozliczeń staje się praktyką coraz szerzej akceptowaną również poza sektorem dużych przedsiębiorstw. W tym kontekście audyt podatkowy firmy to nie tylko narzędzie identyfikacji nieprawidłowości, ale również istotny element oceny ryzyka, przygotowania na kontrole oraz optymalizacji struktury podatkowej.

Czym jest audyt podatkowy i jaki jest jego cel?

Audyt podatkowy to procedura niezależnej, pogłębionej analizy sytuacji podatkowej jednostki gospodarczej, realizowana przez zewnętrzny podmiot posiadający stosowne uprawnienia i doświadczenie w zakresie przepisów podatkowych. Głównym celem audytu jest identyfikacja obszarów potencjalnego ryzyka podatkowego oraz wskazanie działań naprawczych lub optymalizacyjnych, mających na celu przywrócenie zgodności z obowiązującymi przepisami.

Zakres audytu obejmuje w szczególności weryfikację prawidłowości składanych deklaracji VAT, CIT, PIT, analizę ewidencji księgowych i rejestrów JPK V7, ocenę stosowanych schematów rozliczeniowych, przegląd dokumentacji cen transferowych oraz obowiązków w zakresie raportowania MDR. Przedmiotem szczególnej analizy są procedury wewnętrzne, odpowiedzialność poszczególnych działów oraz stosowane interpretacje podatkowe, o ile były uzyskane. Wynikiem audytu jest raport zawierający opis stanu faktycznego, identyfikację ryzyk oraz propozycje działań naprawczych lub korygujących, a także wskazania dotyczące ewentualnej zmiany polityki rozliczeniowej.

W praktyce audyt pełni również funkcję prewencyjną – jego przeprowadzenie w trybie cyklicznym może istotnie ograniczyć występowanie nieprawidłowości w przyszłości oraz zwiększyć transparentność i efektywność procesów podatkowych.

Różnice między audytem podatkowym, księgowym, a finansowym

Z uwagi na podobieństwo terminologiczne, pojęcie „audytu” bywa w praktyce nadużywane lub niewłaściwie rozumiane. Istotne jest zatem rozróżnienie jego wariantów, ponieważ audyt podatkowy ma odmienny charakter niż audyt księgowy czy finansowy – różni się zakresem, podstawą prawną oraz celami operacyjnymi.

Audyt podatkowy koncentruje się wyłącznie na zgodności rozliczeń z przepisami prawa podatkowego, tj. z ustawą o VAT, ustawą o CIT, ustawą o PIT, przepisami Ordynacji podatkowej, a także aktami wykonawczymi i wytycznymi Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Bada on przede wszystkim aspekty techniczne i formalne, ale także ocenę należytej staranności podatnika.

Audyt księgowy odnosi się natomiast do oceny prowadzenia ksiąg rachunkowych w świetle przepisów ustawy o rachunkowości oraz przyjętej przez jednostkę polityki rachunkowej. Skupia się na poprawności zapisów księgowych, ujęciu zdarzeń gospodarczych, prowadzeniu ewidencji pomocniczych i spójności dokumentacyjnej.

Audyt finansowy – w rozumieniu ustawy o biegłych rewidentach – dotyczy badania sprawozdania finansowego jako całości. Jego celem jest wydanie opinii o tym, czy sprawozdanie zostało sporządzone zgodnie z odpowiednimi regulacjami i czy rzetelnie odzwierciedla sytuację majątkową i finansową podmiotu.

Powyższe audyty mają charakter komplementarny, ale nie są substytucyjne. Ich łączenie może zapewniać pełny obraz sytuacji prawno-finansowej przedsiębiorstwa, ale każdy z nich wymaga odrębnej metodologii i kompetencji audytujących.

Czy audyt podatkowy jest obowiązkowy?

Co do zasady, audyt podatkowy nie jest obowiązkowy w świetle przepisów ogólnych. Nie występuje on jako wymóg ustawowy dla większości podmiotów gospodarczych, z wyjątkiem szczególnych przypadków wynikających z przepisów sektorowych lub wewnętrznych regulacji korporacyjnych. Jednak w praktyce gospodarczej jego przeprowadzenie staje się coraz bardziej powszechne – z jednej strony z uwagi na potrzebę zapewnienia zgodności z prawem, z drugiej zaś – jako instrument zwiększający wiarygodność przedsiębiorstwa wobec otoczenia.

Warto podkreślić, że audyt podatkowy pełni również funkcję analityczną i zabezpieczającą w kontekście planowanych działań restrukturyzacyjnych, takich jak podziały, przekształcenia czy sukcesja majątkowa. Może on również stanowić element procedur due diligence w przypadku transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. W takich sytuacjach raport z audytu dostarcza nabywcy informacji o możliwych zobowiązaniach nieujawnionych w sprawozdaniu finansowym, które mogą mieć wpływ na wartość transakcyjną.

Jakie korzyści płyną z audytu podatkowego firmy?

Korzyści płynące z audytu podatkowego firmy obejmują zarówno aspekty formalnoprawne, jak i praktyczne. Do najważniejszych z nich należą:

• minimalizacja ryzyka podatkowego dzięki wczesnemu wykryciu błędów i nieprawidłowości,
• zwiększenie bezpieczeństwa zarządczego poprzez dostarczenie zarządowi rzetelnej wiedzy o stanie rozliczeń,
• możliwość optymalizacji rozliczeń i wykorzystania korzystnych rozwiązań dostępnych w prawie podatkowym,
• przygotowanie firmy na ewentualne kontrole ze strony organów skarbowych,
• wzmocnienie wiarygodności firmy w relacjach z partnerami handlowymi, bankami i inwestorami.

W kontekście rosnących wymagań względem dochowania należytej staranności w rozliczeniach podatkowych audyt może pełnić również funkcję dowodową w sytuacji kontroli lub sporu z organami podatkowymi. Z tego względu coraz częściej stanowi on element systemów kontroli wewnętrznej, a także narzędzie wspierające zarządzanie ryzykiem zgodności w średnich i dużych organizacjach.

Wybierz kancelarię specjalizującą się w audytach podatkowych

Przeprowadzenie audytu podatkowego wymaga nie tylko znajomości przepisów prawa, ale również doświadczenia w ich praktycznym stosowaniu oraz zdolności do identyfikowania ryzyk wynikających z konkretnych modeli rozliczeniowych. Szczególnie istotna jest umiejętność poruszania się w obszarach objętych szczególnym nadzorem administracyjnym, takich jak podatek VAT, ceny transferowe czy raportowanie schematów podatkowych (MDR).

W praktyce gospodarczej audyty tego typu realizowane są przez wyspecjalizowane jednostki doradcze, które posiadają dostęp do zaplecza eksperckiego, zaprojektowanych procedur kontrolnych oraz narzędzi umożliwiających kompleksową analizę dokumentacji źródłowej. Dla przedsiębiorstw, które oczekują wsparcia instytucjonalnego w zakresie weryfikacji rozliczeń i procedur podatkowych, szczególnie wartościowe są podmioty, które łączą wieloletnie doświadczenie z aktualną wiedzą interpretacyjną i orzeczniczą.

Przykładem takiego podejścia jest działalność Instytutu Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy Sp. z o.o., który prowadzi działalność doradczą i edukacyjną w obszarze prawa podatkowego. Instytut dysponuje interdyscyplinarnym zespołem doradców, ekspertów i analityków, a opracowywane przez niego raporty audytowe są nie tylko zgodne z aktualnym stanem prawnym, ale również przygotowywane z uwzględnieniem praktyki kontrolnej organów Krajowej Administracji Skarbowej.