Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) - jest szansa na wyższą emeryturę

Jednak ostatnie decyzje rządu, a mianowicie przyjęcie ustawy o Pracowniczych Planach Kapitałowych (PPK) pozwala mieć nadzieję, że w końcu zaczęto problem emerytur traktować poważnie. Czy rozwiązanie to będzie efektywne – to pewnie pokaże przyszłość. Oczekiwania są duże, a sam mechanizm wygląda sensownie. Na czym on dokładnie polega? Właśnie na to pytanie spróbujemy tutaj odpowiedzieć.

W listopadzie poprzedniego roku ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych (PPK), po wielu miesiącach prac przygotowawczych, trafiła w końcu na biurko Prezydenta, który złożył pod nią podpis. Cała uroczystość miała miejsce w budynku Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, a zapisy ustawy weszły w życie z początkiem nowego roku (z półrocznym vacatio legis, czyli realnie zacznie ona obowiązywać pierwszych pracodawców w połowie 2019 roku). Były wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej, a obecnie wiceprezes Polskiego Funduszu Rozwoju, Bartosz Marczuk, zaraz po wystrzeleniu noworocznych korków od szampana napisał na Twitterze, że PPK będzie dla oszczędzających „interesem życia”. Czy tak będzie? Przyjrzyjmy się zapisom ustawy z bliska.

PPK – co mówi ustawa?

Według „Ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych” program PPK stworzony został „w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika PPK z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60. roku życia oraz na inne cele określone w ustawie”. Co niezwykle istotne, „środki gromadzone w PPK stanowią prywatną własność uczestnika PPK”. Słowem: ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych ma być podporą trzeciego filaru emerytalnego, w ramach którego pracownicy gromadzą środki w sposób dobrowolny. Ma to być dodatkowe zachęcenie do samodzielnego oszczędzania, spowodowane niezadowalającymi (choć poprawiającymi się) danymi związanymi z innymi instrumentami (IKE, IKZE, PPE etc.) w ramach trzeciego filaru.

W kolejnych rozdziałach ustawa o PPK mówi między innymi o umowach o zarządzanie PPK (rozdział 2), umowach o prowadzenie PPK (rozdział 3), wpłatach dokonywanych do PPK (rozdział 3), wpłatach dokonywanych do PPK (rozdział 3), wpłatach powitalnych i dopłatach rocznych do PPK (rozdział 5) oraz o funduszach inwestycyjnych i funduszach emerytalnych, w których gromadzone są środki w PPK (rozdział 6). Spróbujmy przełożyć hermetyczny język prawniczy na bardziej przystępny i wytłumaczyć najbardziej istotne kwestie, zawarte w ustawie.

Obowiązki po stronie pracodawcy

Wprowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych jest w zasadzie obligatoryjne dla pracodawcy (o czasie wprowadzenia PPK piszemy w dalszej części artykułu). Będzie musiał on (poza nielicznymi wyjątkami, związanymi na przykład z wcześniejszym korzystaniem z Pracowniczych Programów Emerytalnych) obowiązkowo udostępnić swoim pracownikom możliwość przystąpienia do PPK. Składka podstawowa ze strony pracodawcy wyniesie minimum 1,5 procenta zarobków brutto pracownika, wpłata dodatkowa (która może być na przykład potraktowana jako benefit dla pracownika) może wynieść do 2,5 procent. Pracodawca będzie też odpowiedzialny za to, gdzie będzie odprowadzana składka na PKK, choć pracownicy również mają tutaj coś do powiedzenia.

– Pracownicy będą mieli na to wpływ. Pracodawca, zanim podpisze umowę o zarządzanie PPK, będzie musiał to skonsultować ze związkami albo inną reprezentacją pracowników. Ponadto instytucje, które będą prowadzić PPK, czyli powszechne towarzystwa emerytalne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych czy zakłady ubezpieczeń, muszą spełniać określone wymogi kapitałowe i wykazać się odpowiednim doświadczeniem. Poza tym można w każdej chwili taką instytucję zmienić – tłumaczył Bartosz Marczuk w wywiadzie dla „Gazety Prawnej”.

Ile dokłada pracownik?

Drugim filarem składki będą naturalnie kwoty odprowadzane przez samego pracownika. Jak tłumaczy portal Infor.pl w oparciu o zapisy ustawowe:

– Pracownik z własnych pieniędzy odkładać będzie 2% wynagrodzenia. Będzie miał również możliwość zadeklarowania dodatkowej - fakultatywnej wpłaty do 2%, czyli może zadeklarować, że z jego pensji będzie potrącane maksymalnie 4% (wpłata podstawowa i dobrowolna). Pracownik będzie mógł obniżyć wpłatę podstawową (2%), jeżeli z różnych źródeł osiąga niskie wynagrodzenie, tj. mniej niż 1,2-krotność minimalnego wynagrodzenia. Wówczas minimum wpłaty podstawowej musi wynosić 0,5%.

W jakim stopniu dorzuca się państwo?

W końcu dużą zaletą Pracowniczych Planów Kapitałowych jest wkład państwa. Głównie z tej przyczyny Marczuk mówił o „interesie życia”, bo rzeczywiście wpływy z budżetu na konto pracownika mają być regularne i niemałe. Przede wszystkim każda osoba, która dołącza do programu PPK, dostaje jednorazową „wpłatę powitalną” w wysokości 250 złotych, która jest finansowana z Funduszu Pracy. Jednak to nie koniec wkładu państwa – co roku bowiem na konto pracownika wpływa regularna dopłata do zbieranych pieniędzy.

– Oprócz tego uczestnik Pracowniczych Planów Kapitałowych otrzymuje „dopłatę roczną” w wysokości 240 zł, jeśli kwota wpłat podstawowych i dodatkowych jest równa przynajmniej kwocie wpłat podstawowych należnych od 6-krotności minimalnego wynagrodzenia. W przypadku osób o obniżonej składce podstawowej (do 0,5%) „dopłata roczna” przysługuje, gdy kwota wpłat podstawowych i dodatkowych w danym roku jest równa co najmniej 25% wpłat podstawowych od 6-krotności minimalnego wynagrodzenia. Przysługuje jedna „dopłata roczna” nawet jeśli uczestnik ma kilka rachunków PPK – czytamy na stronie poświęconej w całości tłumaczeniu zasad Pracowniczych Planów Kapitałowych.

Dokładne wyliczenia składek w oparciu o szczegółowe dane dotyczące indywidualnych zarobków można sprawdzić używając dostępnych w Internecie kalkulatorów PPK. Po podaniu takich danych jak wiek przystąpienia do PPK, wiek, do którego zamierzamy odkładać, wynagrodzenie brutto i procent od wynagrodzenia, jaki będzie trafiał na nasze konto, można zobaczyć, ile jesteśmy w stanie odłożyć na przyszłe potrzeby po zakończeniu pracy i przejściu na emeryturę.

Kiedy można wybrać pieniądze?

W końcu dochodzimy do kwestii wypłaty zgromadzonych przez lata środków. W jakim momencie pracownik jest uprawniony do wybierania pieniędzy z rachunku emerytalnego?

– Pracownik będzie uzyskiwał uprawnienia do wypłaty z zachowaniem wszystkich preferencyjnych warunków przypisanych do PPK w wieku 60 lat. Po tym wieku uczestnik PPK będzie miał możliwość wypłacić jednorazowo całość środków, jednak w takim przypadku jedynie 25% kwoty wypłaty będzie zwolnione z kosztów podatku Belki, bądź wypłacić środki w 120 miesięcznych ratach całkowicie zwolnionych z podatku od przychodów – czytamy na stronie https://www.esaliens.pl/pl/emerytura/oferta-dla-firm/pracownicze-plany-kapitalowe.

Wypłata – wyjątki od reguły

Jednak od powyższej zasady istnieje kilka wyjątków, które pozwalają na wcześniejszą wypłatę zgromadzonych środków lub ich części – nie zawsze jednak bez uszczerbku na samej kwocie. W każdym razie można zrezygnować z uczestnictwa w programie w każdej chwili, podpisując deklarację rezygnacji. Jak jednak tłumaczy Krzysztof Suwart z Money.pl, oszczędności będą pomniejszone w związku z podatkiem od zysków kapitałowych.

– Jednocześnie wypłacając środki, trzeba będzie zwrócić wszystkie dopłaty od państwa. PPK w założeniu ma wspierać oszczędzanie na emerytalne lata, dlatego zwrot tych środków nie powinien dziwić. Dodatkowo pomniejszony będzie zwrot środków, które wpłacał pracodawca. 30 proc. z nich trafi do ZUS na nasze indywidualne konto jako składka na ubezpieczenie społeczne. Dlaczego? Ponieważ wpłaty pracodawcy były zwolnione ze składek na ubezpieczenie społeczne. Właśnie dlatego podczas rezygnacji ta część pieniędzy zostanie przetransferowana do ZUS-u. W całości za to wypłacane będą składki wpłacone przez pracownika. Tutaj nie ma żadnych potrąceń.

W niektórych wypadkach wcześniejsza wypłata całości lub części środków nie będzie obciążona jednak takimi obostrzeniami. W jakich? Na przykład w przypadku poważnej choroby – pracownika lub członka jego najbliższej rodziny. Ale także w celu pokrycia wkładu własnego w związku z zakupem mieszkania albo domu. Pamiętać jednak należy, że za takim rozwiązaniem idzie zwrot wybranych pieniędzy w kolejnych latach.

– Wypłata środków z PPK na cele mieszkaniowe nie będzie ani oprocentowana, ani opodatkowana. Wnioskowanie o środki będzie proste – można to zrobić za pośrednictwem własnego pracodawcy. W odpowiedzi otrzymamy niezbędne dokumenty od Instytucji, która zajmuje się PPK danego pracownika – dodaje Krzysztof Suwart.

PPK – od kiedy zacznie obowiązywać?

Jak wspomnieliśmy na początku, program Pracowniczych Planów Kapitałowych zaczął obowiązywać z początkiem bieżącego roku. Jednak pierwszych pracodawców realnie zacznie on obowiązywać dopiero od 1 lipca 2019 roku. Pierwszych – ale jeszcze nie wszystkich, bo cały system jest pomyślany tak, że najpierw będzie wdrażany przez największe zakłady, a w miarę upływu czasu przez mniejsze. Od 1 lipca 2019 roku PPK obejmą zakłady pracy, które zatrudniają powyżej 250 pracowników; od początku przyszłego roku działanie ustawy rozszerzy się na te firmy, które dają zatrudnienie od 50 pracowników w górę (do 249). Przedsiębiorstwa zatrudniające 20 pracowników lub więcej (do 49) będą zobligowane wprowadzić PPK od połowy 2020 roku, a od początku 2021 roku wejdą one do zakładów pracy, gdzie pracuje poniżej 20 osób.

W ten sposób program Pracowniczych Planów Kapitałowych może objąć docelowo nawet 11,5 miliona pracowników, którzy w ten sposób będą mogli odkładać pieniądze z pomocą pracodawcy i państwa z myślą o wyższych emeryturach. Ważne jest również to, że zgromadzone środki nie przepadną, podlegają bowiem dziedziczeniu na zasadach ustawowych.

Źródła:

• Marczuk: PPK to będzie interes życia, https://www.gazetaprawna.pl/ppk/artykuly/1386875,bartosz-marczuk-o-ppk.html (dostęp: 24.03.2019)
• PPK 2019 - ile zapłaci pracownik, a ile pracodawca, https://kadry.infor.pl/kadry/ubezpieczenia/pracownicze-plany-kapitalowe/2935096,PPK-2019-ile-zaplaci-pracownik-a-ile-pracodawca.html (dostęp: 24.03.2019)
• Pracownicze Plany Kapitałowe – PPK, https://pracowniczeplanykapitalowe.org.pl/ (dostęp: 24.03.2019)
• Pracowniczy Plan Kapitałowy (PPK), https://www.esaliens.pl/pl/emerytura/oferta-dla-firm/pracownicze-plany-kapitalowe (dostęp: 24.03.2019)
• K. Suwart, Na mieszkanie lub w przypadku ciężkiej choroby. Pieniądze z PPK są zawsze pod ręką, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/na-mieszkanie-lub-w-przypadku-ciezkiej,30,0,2420766.html (dostęp: 24.03.2019)
• K. Suwart, PPK nie są OFE-bis. Wypłata pieniędzy jest możliwa w każdej chwili, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/ppk-nie-sa-ofe-bis-wyplata-pieniedzy-jest,33,0,2420769.html (dostęp: 24.03.2019)