Korporacje - organizacje transnarodowe

Przeczytaj także: Koszmar niejawnej globalizacji

Realizacja strategii oraz ekspansji korporacji transnarodowych przyczynia się do zmian pozycji ekonomicznej poszczególnych grup krajów oraz powiązań między nimi w gospodarce światowej. Globalne strategie korporacyjne – a głównie właściwa im integracja funkcjonalna – prowadzą do koncentrowania wyższej rangi działań oraz w ogóle do kumulacji tworzenia wartości na obszarze krajów dobrze rozwiniętych.

Jednym ze źródeł procesu transformacji międzynarodowych systemów produkcyjnych jest stopniowa likwidacja barier dla międzynarodowej wymiany handlowej, której siłami napędowymi są: globalizacja, liberalizacja i postęp technologiczny, w tym coraz szybsze środki transportu. Taka sytuacja zaostrza konkurencję, co zmusza firmy do szukania oszczędności i umiędzynarodowienia działalności. W ramach tego procesu korporacje transnarodowe skupiają się w coraz większym stopniu na swoich podstawowych rodzajach działalności, zlecając pozostałe funkcje obcym firmom. Niektóre podmioty w ogóle rezygnują z działalności produkcyjnej. W efekcie tych zmian powstają nowe formy międzynarodowych systemów i sieci produkcyjnych, oparte na bezpośrednich inwestycjach zagranicznych lub powiązaniach handlowych i stanowiące dla krajów rozwijających się zarówno szansę, jak i wyzwanie.

W ostatnim okresie kraje słabiej rozwinięte starają się przyciągnąć zagranicznych inwestorów. Nawet te państwa, które wcześniej miały krytyczny stosunek do korporacji transnarodowych takie jak: Rosja, Chiny czy kraje Europy Wschodniej oraz takie, które nie widziały wcześniej potrzeby przyciągania inwestycji zagranicznych jak Korea Południowa, Indonezja, czy Indie obecnie zmieniły swą politykę. Uznały bowiem, że dzięki tym inwestycjom zdołają szybciej przeprowadzić reformy gospodarcze oraz odnosić korzyści z globalizacji. Państwa przyciągają inwestycje licząc na to, że pomoże to rozwinąć rynek towarów i usług, powstaną nowe miejsca pracy i nastąpi korzystny dla konkurencyjności gospodarki transfer technologii i kadry zarządzającej.

Dynamiczny rozwój korporacji transnarodowych niesie zarówno szanse jak i zagrożenia dla gospodarek krajów rozwijających się. Chodzi tu głównie o zachowanie autonomii w polityce gospodarczej państwa gdyż interesy korporacji nie muszą się pokrywać z interesem danego kraju. Wśród różnych form przepływu kapitału do najbardziej bezpiecznych należą inwestycje bezpośrednie. Wywierają one długofalowy i z reguły korzystny wpływ na gospodarkę kraju przyjmującego. Następujące dzięki nim przepływ technologii i metod zarządzania wpływa na modernizację gospodarki, wzrost zatrudnienia i poprawę konkurencyjności. Inwestycje te są mało podatne na spekulacje i nie podlegają częstym wahaniom.

Na obszarze rynku kapitałowego i finansowego (napływ i odpływ kapitału, transfer zysków, reinwestowanie zysków oraz zaciąganie pożyczek w zagranicznych bankach) istnieją obawy, że państwo może utracić kontrolę nad pewnymi obszarami działalności gospodarczej, a silna pozycja korporacji może ograniczyć skuteczność polityki makroekonomicznej. Dotyczy to np. trudności w zarządzaniu podażą pieniądza gdyż korporacje mogą transferować swoje kapitały z jednych krajów do drugich, mogą też zaciągać pożyczki za granicą gdy stopa procentowa w danym kraju jest wysoka lub wykorzystywać niską stopę procentową w danym kraju do finansowania swoich operacji za granicą. To może ograniczać efektywność krajowej polityki monetarnej. Korporacje mogą też zwiększać ryzyko wystąpienia kryzysu walutowego, ponieważ mogą wycofywać swoje kapitały w momencie ataku spekulacyjnego na daną walutę.

W dobie ekonomicznej globalizacji, każde państwo, które chce osiągać gospodarczy wzrost i rozwijać się, musi aktywnie uczestniczyć w światowej wymianie handlowej. Państwa muszą eksportować, bo w ten sposób mogą poprawić poziom życia obywateli i zlikwidować biedę. Zadanie nie polega jednak tylko na zwiększeniu eksportu i jego dywersyfikacji. Chodzi również o to, by rosła jego konkurencyjność. Wiedzą o tym najlepiej państwa rozwijające się.

Ogromny wzrost liczby i potęgi firm międzynarodowych we współczesnej gospodarce światowej doprowadził do naruszenia swoistej równowagi między interesami poszczególnych państw narodowych i stopniowo coraz bardziej wymykających się spod władzy tych państw wielkich korporacji transnarodowych. Niektórzy wyrażają obawy, że gospodarka światowa zostanie w najbliższej przyszłości całkowicie zdominowana przez wielkie korporacje transnarodowe, które będą miały jednakową strategię działania, bez uwzględnienia swojego charakteru i tym bardziej interesów kraju, w którym mają swoją macierzystą siedzibę.

Obawy przed zdominowaniem gospodarki światowej przez wielkie korporacje mają często swoje źródło w zbyt emocjonalnej ocenie efektów działalności tych korporacji. Z jednej strony, korporacje te uważa się za główne siły napędzające proces globalizacji w gospodarce światowej i pozytywna lub negatywna ocena tych korporacji zależy w dużym stopniu od oceny wszystkich efektów samej globalizacji. Na koniec warto znaczyć, że jednoznaczna i względnie obiektywna ocena wpływu korporacji na funkcjonowanie gospodarki światowej i postępujący proces globalizacji jest bardzo trudna a wszystkie oceny czy tez opinie są względnie subiektywne.

Nie unikniemy procesu łączenia się przedsiębiorstw. Należy przy tym pamiętać o gospodarce lokalnej i jej wpływie na życie w znaczeniu mikroekonomicznym, bo to w największym stopniu dotyka nas. Warto zaznaczyć, że o tym również powinni myśleć politycy, którzy w znacznym stopniu kreują wymiar makroekonomiczny, od którego jesteśmy, chcąc czy nie chcąc, uzależnieni.

Grzegorz Faluszczak
Ekonomista, Specjalista ds. BHP & HR
Właściciel Wschodniego Centrum Wsparcia dla Biznesu GFX-Consulting