Miliardy w szarej strefie

Przeczytaj także: Jedna piąta PKB w szarej strefie

W skład szarej strefy wchodzi działalność nielegalna, działalność ukryta (głównie zaniżanie obrotów w legalnie działających firmach) oraz działalność nieformalna (polegającą najczęściej na pracy poza rejestracją).

Szara strefa większa od szacunków GUS

Według GUS, szara strefa wraz z działalnością nielegalną w Polsce to nieco ponad 15 procent PKB (w 2012 roku). Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową uważa, że rozmiary szarej strefy w Polsce są większe niż szacuje to GUS, szacując jej wielkość w 2015 roku w Polsce na 19,2 procent produktu krajowego brutto (skorygowanego o wielkość szarej strefy nieobjętej szacunkami GUS). W roku 2014 było to 19,5 procent.

Przyczyny? Fiskalizm i przeregulowanie

Podstawową przyczyną szarej strefy są, zgodnie z wynikami badań, nadmierne regulacje w gospodarce, co z jednej strony zmusza najsłabsze podmioty gospodarcze do zaniżania obrotów i tym samym podatków, a z drugiej strony stwarza pokusy do przejmowania przez nieuczciwych przedsiębiorców bądź grupy przestępcze części dochodów państwa, np. podatku akcyzowego. Istotne są także postawy części przedsiębiorców wyrażające się niską tzw. moralnością podatkową i skłonnością do uzyskiwania dochodów, które można ukryć przed fiskusem, co jest związane zwykle z obchodzeniem przepisów prawa.

Wady i zalety szarej strefy

Zjawisko szarej strefy wywiera negatywny wpływ na gospodarkę z kilku względów. Część negatywnych skutków ma charakter fiskalny - budżet państwa nie uzyskuje części należnych mu podatków, a osoby pracujące „na czarno” nie płacą składek na system zabezpieczenia społecznego, nie są więc objęte. Przy szeroko rozwiniętej szarej strefie przedsiębiorcy muszą stawiać czoła nieuczciwej konkurencji, a do konsumentów mogą trafiać dobra i usługi niespełniające standardów jakościowych i bezpieczeństwa określanych w przepisach.

Jak jednak zauważa IBnGR, mimo negatywnego ogólnego wpływu na gospodarkę, pewne aspekty funkcjonowania szarej strefy mają pozytywne strony. Dzięki popytowi na pracę osoby o niskich kwalifikacjach mają szanse na uzyskiwanie dochodów i odciążając w ten sposób wydatki państwa na pomoc społeczną.

Jak ograniczyć szarą strefę?

W ocenie IBnGR, ograniczyć zakres działalności nierejestrowanej można poprzez obniżanie obciążeń fiskalnych i upraszczanie systemu podatkowego, warto także prowadzić działania zmierzające do ograniczania innych kosztów związanych z działalnością gospodarczą, zmniejszać liczbę regulacji, w tym koncesji i pozwoleń, upraszczać przepisy gospodarcze, a także wprowadzać rozwiązania mające na celu zmniejszenie wpływu decyzji urzędowych i administracyjnych na funkcjonowanie podmiotów gospodarczych. Elementem walki z szarą strefą jest także promowanie i wspieranie rozwoju obrotu bezgotówkowego.