Komisja Europejska a swoboda przepływu osób w UE

Przeczytaj także: Więcej pracy w Europie

Pracownicy – osoby zatrudnione lub samozatrudnione – oraz osoby pozostające na ich utrzymaniu są objęci systemem zabezpieczeń społecznych kraju przyjmującego na takich samych zasadach jak jego obywatele: podobnie jak miejscowi pracownicy płacą składki i podatki, z których finansowane są świadczenia.

W przypadku mobilnych obywateli UE, którzy nie pracują w przyjmującym państwie członkowskim, zasada kraju zatrudnienia nie może mieć zastosowania, gdyż – z natury rzeczy – te osoby nie są zatrudnione w żadnym państwie. Zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego państwo członkowskie zamieszkania jest odpowiedzialne za objęcie danej osoby zabezpieczeniem społecznym tylko jeżeli ta osoba spełnia rygorystyczne kryteria miejsca zwykłego pobytu, potwierdzające, że rzeczywiście jest ona związana z państwem członkowskim, w którym mieszka. Surowe kryteria gwarantują, że obywatele, którzy nie są aktywni zawodowo, mogą uzyskać dostęp do zabezpieczenia społecznego w innym państwie członkowskim dopiero wtedy, gdy rzeczywiście przeniosą do tego państwa swój ośrodek interesów życiowych (np. kiedy mają tam rodzinę).

3. Wpływ mobilnych obywateli UE na krajowe systemy zabezpieczenia społecznego

Zgodnie z danymi przekazanymi przez państwa członkowskie oraz opublikowanym w październiku 2013 r. badaniem Komisji Europejskiej w większości państw UE obywatele z innych państw członkowskich nie korzystają ze świadczeń socjalnych częściej od obywateli przyjmującego państwa członkowskiego. W większości państw objętych badaniem mobilni obywatele UE częściej otrzymują świadczenia mieszkaniowe oraz rodzinne.

Jeśli mowa konkretnie o świadczeniach pieniężnych, takich jak emerytury obywatelskie, renty inwalidzkie i nieskładkowe zasiłki dla osób poszukujących pracy, które są finansowane z podatków ogólnych, a nie ze składek danej osoby (tzw. specjalne nieskładkowe świadczenia pieniężne), badanie pokazuje, że nieaktywni zawodowo mobilni obywatele UE stanowią bardzo nieznaczny odsetek beneficjentów oraz że wpływ takich wniosków na krajowe środki pomocy socjalnej jest bardzo niewielki. Stanowią oni mniej niż 1 proc. wszystkich takich beneficjentów (będących obywatelami UE) w sześciu państwach objętych badaniem (Austria, Bułgaria, Estonia, Grecja, Malta i Portugalia) i od 1 do 5 proc. w pięciu innych krajach (Niemcy, Finlandia, Francja, Holandia i Szwecja).

Badanie wykazało również, że:

• zdecydowana większość obywateli przeprowadzających się do innego kraju UE robi to, aby pracować;
• wskaźniki aktywności zawodowej wśród mobilnych obywateli UE w ciągu ostatnich siedmiu lat wzrosły;
• statystycznie odsetek osób zatrudnionych jest większy wśród mobilnych obywateli UE niż wśród obywateli państwa, które ich przyjmuje (częściowo ze względu na to, że więcej mobilnych obywateli UE niż obywateli danego kraju znajduje się w przedziale wiekowym od 15 do 64 lat);
• nieaktywni zawodowo mobilni obywatele UE stanowią bardzo niewielki odsetek całkowitej liczby ludności w każdym państwie członkowskim oraz od 0,7 do 1,0 proc. całkowitej liczby ludności Unii;
• średnie wydatki związane z opieką zdrowotną świadczoną na rzecz nieaktywnych zawodowo mobilnych obywateli UE mają bardzo mały udział w całkowitych wydatkach na ochronę zdrowia (średnio 0,2 proc.) lub w gospodarce krajów przyjmujących (średnio 0,01 proc. PKB).
• mobilni obywatele UE stanowią bardzo niewielki odsetek osób otrzymujących specjalne świadczenia nieskładkowe, stanowiące połączenie cech zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej – stanowią mianowicie mniej niż 1% wszystkich beneficjentów (będących obywatelami UE) w sześciu państwach (Austria, Bułgaria, Estonia, Grecja, Malta i Portugalia), od 1 do 5% w pięciu innych krajach (Niemcy, Finlandia, Francja, Holandia i Szwecja) i powyżej 5% w Belgii i Irlandii (dane dla Irlandii są szacunkowe w oparciu o liczbę wniosków);
• nie stwierdzono statystycznego związku między hojnością systemów opieki społecznej a napływem mobilnych obywateli UE;
• główne cechy niepracujących mobilnych obywateli UE:
  • 64% z nich pracowało wcześniej w swoim obecnym państwie zamieszkania;
  • 71% stanowią emeryci, renciści, studenci, uczniowie i osoby poszukujące pracy;
  • 79% żyje w gospodarstwie domowym, w którym przynajmniej jedna osoba pracuje.