Zarządzanie ryzykiem kredytowym: bank a firma

Przeczytaj także: Kredyty mieszkaniowe: błędy kredytobiorców

Inne klauzule dotyczą działań, których kredytobiorca zgadza się nie podejmować, np. niezaciągania dodatkowych kredytów, nieudzielania gwarancji, niełączenia się z innymi podmiotami, niewypłacania dywidendy lub premii dla menedżerów powyżej ustalonych limitów, nieupłynniania aktywów oprócz zwykłych transakcji uzasadnionych ekonomicznie. Umowa kredytowa powinna również określić sposób rozstrzygania ewentualnych sytuacji spornych (np. arbitraż). Wreszcie, umowa definiuje zdarzenie kredytowe (default), którego wystąpienie pozwala kredytodawcy na uznanie wierzytelności za wymagalną i zażądanie natychmiastowej spłaty reszty niespłaconego kapitału i należnych odsetek, a w razie potrzeby — na skorzystanie z zabezpieczenia. Default polega na naruszeniu warunków umowy: niezapłaceniu raty kapitałowej lub odsetkowej w ustalonym terminie, niedotrzymaniu klauzuli przewidzianej w umowie, niewykonaniu zobowiązania wobec innego wierzyciela lub złożeniu wniosku o upadłość.

W szacowaniu ryzyka kredytowego, a zatem strategii podejmowania decyzji o przyznawaniu kredytów firmom dużą rolę odgrywają tak zwane czynniki specyficzne i czynniki systemowe. Czynniki ryzyka kredytowego specyficzne dla danych kredytobiorców sprawiają, że niektóre aktywa w portfelu bankowym mogą utracić wartość, natomiast ryzyko systematyczne dotyczy całego portfela, ponieważ jest spowodowane przyczynami makroekonomicznymi, które wpływają na wszystkie podmioty. Należy także uwzględnić możliwe korelacje między czynnikami specyficznymi i systematycznymi. Ryzyko specyficzne można zredukować dzięki dywersyfikacji portfela aktywów.

Do czynników ryzyka specyficznych dla kredytobiorcy zaliczamy: reputację opartą na historii kredytowej klienta (im lepsza reputacja, tym niższa premia za ryzyko), dźwignię jako miarę zadłużenia (im wyższe zadłużenie, tym wyższa premia za ryzyko), stabilność dochodów (im mniejsza zmienność strumieni pieniężnych, tym niższa premia za ryzyko), zabezpieczenie kredytu (im lepsza jakość zabezpieczenia, tym niższa premia za ryzyko).

Dwa najważniejsze czynniki ryzyka systemowego to faza cyklu koniunkturalnego (jeśli prognozowana jest recesja, ryzyko kredytowe jest wysokie) oraz poziom rynkowych stóp procentowych (wzrost stóp często prowadzi do wzrostu liczby bankructw, a więc udzielone kredyty są zagrożone). Przykładem siły tego typu czynników jest fala upadłości banków i kas oszczędnościowo-pożyczkowych w USA w latach 80-tych ubiegłego wieku została spowodowana m.in. słabą dywersyfikacją sektorową portfeli kredytowych tych instytucji. Większość kredytów została udzielona spółkom naftowym w Luizjanie, Teksasie i Oklahomie i choć ogromny obszar lokalizacji kredytobiorców sprawiał wrażenie dobrej dywersyfikacji geograficznej, to w istocie banki były narażone na ryzyko kredytowe specyficzne dla klienta. Gdy spadły ceny ropy naftowej, wzrosła liczba kredytów niespłaconych przez firmy, które utraciły płynność.




Artykuł powstał na podstawie książki pod redakcją Krzysztofa Jajugi „Zarządzanie ryzykiem” (Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007). Książka wyjaśnia czym jest ryzyko, jakie są sposoby jego analizy i pomiaru, a także jak przebiega proces zarządzania ryzykiem w praktyce gospodarczej firm, banków, zakładów ubezpieczeń. Wszelkie skróty i uzupełnienia w tekście za zgodą Wydawcy.