Szlak bursztynowy pod Howerlą poza prawem

Dalej pocztą

W bursztynowej kontrabandzie nieformalne struktury organizacyjne istnieją na terenie Ukrainy i w Polsce. W newralgicznym punkcie – przy przekraczaniu granicy – wszyscy znikają jak kamfora, kurierzy są pozostawieni sami sobie. Marzena Siemieniuk twierdzi, że w przeciwieństwie do przemytu papierosów, w przypadku żywicy kopalnej nigdy nie zdarzył się incydent korupcji wśród urzędników celnych. Alex potwierdza, że nie zdarzyło mu się nikogo „blatować”…

– Polskich celników? Nigdy tego nie robiłem. Po co generować niepotrzebne koszty? Bez tego się kręci – zapewnia przemytnik Alex i odsłania kulisy kolejnego etapu „podróży” ukraińskiego bursztynu, który z Polski trafia do…
– Kiedyś jeden Chińczyk kupił ode mnie gigantyczną ilość, chyba ze dwie takie wielkie „bazarowe” torby – opowiada Alex. – Zapytałem go, jak oni to transferują do Chin. Uśmiechnął się pod nosem i powiedział, że mają swoje kanały… pocztowe. Nic więcej nie chciał zdradzić. Chińczycy to nasi najlepsi klienci. Kupują dużo i regularnie – podkreśla Ukrainiec.

W Chinach bursztyn to gorący towar. Uznawany jest za jeden z siedmiu szczęśliwych kamieni Buddy. W ciągu ostatnich pięciu lat popyt na złocistą żywicę wzrósł niebotycznie. Przedstawiciele firmy S&A, lidera branży wyrobów jubilerskich z bursztynu (polski potentat na rynku chińskim), twierdzą, że ich obecna sprzedaż w Państwie Środka jest 10 razy większa niż w 2010 r. Ceny także wzrosły. Chińscy złotnicy za buddyjski różaniec o wadze 18 gramów jeszcze pięć lat temu brali niecałe 500 juanów. Dzisiaj ten sam produkt kosztuje blisko 7 tys. juanów. Dlatego przemyt bursztynu w tamte rejony jest coraz bardziej opłacalny.

W sierpniu zeszłego roku lubaczowska policja w trakcie kontroli drogowej znalazła przy 51-letnim mężczyźnie 20 kg nieoszlifowanego bursztynu. Funkcjonariusze postanowili przeszukać jego mieszkanie. Tam znaleziono kolejne 177 kg oraz 170 tys. dol. W wyniku pozyskanych podczas śledztwa informacji zatrzymane zostały kolejne osoby, które zaangażowane były w przemyt bursztynu z Ukrainy i Rosji do Polski.

– W tym przypadku mamy do czynienia ze zorganizowaną strukturą, działającą na ogromną skalę – przekonuje prokurator Marek Ochyra z Prokuratury Okręgowej w Przemyślu, która prowadzi śledztwo w tej sprawie. – Mamy pewność, że zabezpieczone przez nas kamienie to tylko drobny wycinek tej działalności – podkreśla prokurator Ochyra.

Z prokuratorskiego śledztwa wynika, że przyłapany na gorącym uczynku Polak był członkiem zorganizowanej siatki, transferującej ukraińską żywicę kopalną do Azji. Bursztyn pochodzący m.in. z nielegalnych kopalni na zachodzie Ukrainy był przerzucany do Polski. Dalej paczkami pocztowymi trafiał do Chin. Zaangażowani w proceder byli również obywatele Państwa Środka działający na terenie Polski. Sprawa jest w toku. Na razie prokuratura informuje o zatrzymaniu tylko jednej osoby z chińskim paszportem.

– Skala procederu jest ogromna. Przemytnicy wysyłali paczki do Chin na masową skalę. W ciągu roku było ich kilkaset. Wszystkie opisane jako „podarunek”. Oczywiście, nie mamy pewności, że w każdej znajdował się bursztyn. Jednak stwierdzenie, że tak było, w zdecydowanej większości przypadków nie będzie przekłamaniem – uważa Marek Ochyra.

Dwa tygodnie likwidacji

Wymykający się coraz bardziej spod kontroli, bursztynowy interes kwitnie na Ukrainie od lat. Początki działalności nielegalnych kopalni sięgają czasów „pierestrojki”. Władze ukraińskie nigdy nie pokusiły się o próbę systemowego uporania się z problemem. Do teraz.

– Zrobiło się gorąco. Cały czas coś się dzieje, wczoraj prawie nie spałem, bo co chwilę były jakieś nowe doniesienia. Rząd się ostro wziął za nielegalne kopalnie. Właśnie zamknęli jedną w Żytomierzu. Co chwilę kogoś aresztują – narzeka Alex, który jest wyraźnie niepocieszony takim obrotem spraw.

W drugiej połowie lipca prezydent Petro Poroszenko dał władzom zachodnich regionów osobliwe ultimatum. Urzędnicy dostali dwa tygodnie na uporanie się z nieformalnym wydobyciem bursztynu. W przeciwnym wypadku – zapowiedział Poroszenko – sam przyjedzie na zachód Ukrainy położyć kres działalności nielegalnych odkrywek. Skąd ten pośpiech? Najpewniej ma to związek z konwersją ukraińskich długów. Warunkiem przyznania pomocy przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy była restrukturyzacja budżetu państwa, co łączy się bezpośrednio z uszczelnieniem systemu podatkowego.

Na takie dictum, regionalnym władzom nie pozostało nic innego jak zakasać rękawy i wziąć się do roboty. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Jak wspomina Alex, w ciągu dwóch tygodni zamknięto kilka kopalni, postawiono kilkadziesiąt zarzutów. Dla ukraińskich organów ścigania kwestia złocistych kamieni stała się absolutnie priorytetowa.

Dużym problemem bezprawnego wydobycia żywicy kopalnej jest dewastacja lasów. Po kilku miesiącach „wymywania” bursztynu las zamienia się w pustynię. Zdjęcia satelitarne pokazują całe hektary pokopalnianych pustkowi. Rządowi w Kijowie dało to pretekst do wprowadzenia stanu klęski ekologicznej na terenach bogatych w złoża bursztynu. Zarządzenie w takiej sytuacji ogranicza swobody obywatelskie, dzięki czemu sprawniej można wychwycić i ukarać samozwańczych „górników”. Władze Ukrainy zdają się być zdeterminowane, by położyć kres czarnemu rynkowi bursztynu.

Ostateczne rozwiązanie problemu gorączki bursztynu pod Howerlą oznaczać będzie drastyczny wzrost cen na rynku. Znacznie zmniejszy się ilość żywicy kopalnej w obrocie, a jej wydobycie stanie się o wiele bardziej kosztowne. Jeśli bowiem na terenach nielegalnych kopalń powstaną u naszych wschodnich sąsiadów odkrywki licencjonowane, to będą musiały spełniać normy środowiskowe. Najciekawiej zaś będzie w Chinach. Zapewne znowu staną się światowym liderem w podrabianiu. Tym razem bursztynu.