Załamanie kursu rubla. Jak Rosja poradzi sobie z kryzysem?

Przeczytaj także: Gospodarka Rosji zagrożona tąpnięciem?

Prawdziwe kłopoty

Tak uważa prof. Kazimierz Dadak, wykładowca finansów i ekonomii na Hollins University w stanie Wirginia. Jego zdaniem to dopiero początek finansowych tarapatów Rosji. Polski ekonomista, rezydujący na stałe w USA nie wróży z fusów, lecz opiera się na twardych danych. Wylicza on, że upadek rubla w połączeniu z ogromnym odpływem kapitału z Rosji, spowodowały obniżenie wartości rosyjskich rezerw walutowych w ciągu roku o prawie 22 proc. (z 510 do 399 mld dol.).

Z rachunków prof. Dadaka wynika, że spośród owych 399 mld dol. rezerw tylko około 172 mld może być użyte na dalszą obronę kursu rubla lub w celu nakręcania koniunktury. Dlatego, że 57,5 mld jest w postaci mało płynnej (złoto, rezerwy w MFW i tzw. „specjalne prawa ciągnienia”), zaś kolejne 169 mld są zablokowane w funduszach specjalnego przeznaczenia, Funduszu Rezerwowym i Funduszu Dobrobytu Narodowego.

– Zapewne Władimir Putin znajdzie sposób na dobranie się do tych funduszów, ale minister finansów Rosji Antoni Silujanow przewiduje, że źródło to wystarczy na pokrycie deficytów budżetowych zaledwie na najbliższe trzy lata. Prognoza ta opiera się na bardzo optymistycznych założeniach, np. zakłada ona kurs wymienny rubla do dolara 51:1 – podkreśla prof. Kazimierz Dadak.

Niekorzystne dla Rosji prognozy Polaka znajdują swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Otóż jeszcze miesiąc temu rząd rosyjski przewidywał utrzymanie nadwyżki budżetowej w 2015 r. Tymczasem Fitch wyliczył właśnie, że Rosja w 2015 r. osiągnie deficyt w wysokości ok. 3,7 proc. PKB, który spadnie o 4 proc., a inflacja przekroczy 8,5 proc.

– Analizy spadku PKB i deficytu budżetowego opierają się na jednym czynniku – cenie ropy naftowej. Bez wątpienia jest to czynnik nadzwyczaj istotny, ale bynajmniej nie jedyny. Celem obrony kursu rubla Bank Rosji radykalnie podniósł stopę procentową. Krok ten nie przyczynił się do stabilizacji waluty, natomiast niebywale podniósł realny koszt pozyskiwania kredytu. Inflacja w Rosji przekracza 9 proc. w skali rocznej, zaś krótkoterminowa stopa procentowa aż 17 proc. Zatem, realny koszt pieniądza wynosi ponad 7 proc., co jest niespotykane w świecie i nieuchronnie doprowadzi do spadku inwestycji i konsumpcji, a tym samym do dalszego pogłębienia się kryzysu – uważa Kazimierz Dadak.

Przez imperialism

Jak Rosja zareaguje na postępujący kryzys? Na razie Władimir Putin założył maskę dobrego ojca i podczas swojego corocznego orędzia do Narodu, zaskoczył cały świat mówiąc: „Najważniejsze dzisiaj jest to, by pozwolić obywatelom na wykorzystanie ich potencjału. Wolność w gospodarce, sferze socjalnej i w dziedzinie inicjatyw obywatelskich to najlepsza odpowiedź na zewnętrzne ograniczenia i wewnętrzne problemy”.

Pomijając kwestię aneksji Krymu, która w orędziu przyjęła formę niebezpiecznego dogmatu, prezydent Rosji przedstawił kilka całkiem niegłupich propozycji. Jednym z kluczowych postulatów Putina było wzmocnienie sektora małych i średnich przedsiębiorstw poprzez wprowadzenie czteroletniego moratorium na podnoszenie podatków, a także zapowiedź utworzenia publicznego rejestru kontroli podmiotów gospodarczych ze strony służb państwowych. Ciekawe, prawda? Nie mniej interesująca była zaproponowana przez Putina amnestia podatkowa dla przedsiębiorców powracających do Rosji, biorąc pod uwagę fakt, że odpływ kapitału z tego kraju w 2014 r. wyniósł 128 mld dol. W ten sposób prezydent Rosji z surowego milicjanta usiłował błyskawicznie przemienić się w dobrego, liberalnego wujka. Ale chyba nawet Rosjanie mu w to nie uwierzyli.

Według dr. Macieja Jędrzejaka, dyrektora zarządzającego Saxo Bank Polska, mając na uwadze trudną sytuację, w jakiej znalazł się prezydent Federacji Rosyjskiej, można wyodrębnić dwie potencjalne ścieżki rozwoju wydarzeń. Pierwsza zakłada poddanie Putina publicznemu linczowi oraz przypisanie mu wszelkich niepowodzeń ostatnich kilkunastu lat – to oznaczałoby „małą” rewolucję na Kremlu, skutkującą całkowitą zmianą retoryki wobec zagranicznych partnerów. Druga opcja – najbardziej prawdopodobna – to wskazanie Rosjanom winnych ich niedoli.

– W przypadku realizacji tego scenariusza należałoby spodziewać się powrotu dobrze znanej skądinąd retoryki zogniskowanej wokół zachodnich imperialistów, chcących zniszczyć rosyjski „dobrobyt” – twierdzi dr Maciej Jędrzejak. – Co więcej, w ten sposób władze w Moskwie zyskałyby uwierzytelnienie neoimperialnej polityki, która de facto sprowadziła rosyjską gospodarkę na dno – spirala kolejnych nieszczęść spadających na naszych wschodnich sąsiadów nabrałaby zatem dynamiki – dodaje dr Jędrzejak.

Tak czy inaczej sytuacja geopolityczna w Europie z każdym dniem staje się mniej przewidywalna, głównie za sprawą coraz bardziej widocznej desperacji towarzyszącej Putinowi, wywołanej deprecjacją rubla. Waluta narodowa Rosji nadal silnie traci na wartości. Od początku 2015 r. rubel potaniał już o 14,6 proc. wobec dolara i 10,7 proc. w stosunku do euro. Dalszą gwałtowną przecenę rubla analitycy w Moskwie tłumaczą coraz silniejszym spadkiem cen ropy naftowej na świecie. Zdaniem agencji Fitch na ścieżkę wzrostu gospodarka Rosji może wrócić nie wcześniej niż w 2017 r.

– Jedynym kołem ratunkowym dla Putina są dzisiaj Chiny, z czego Rosja już korzysta na duża skalę, ale strategia ta grozi popadnięciem w całkowitą zależność od Pekinu. Biorąc pod uwagę, że część Syberii kiedyś należała do Chin, to… – zawiesza znacząco głos prof. Kazimierz Dadak.

Dalszy ciąg tej historii – na razie – niech każdy dopowie sobie sam.