Reforma OFE a rynek kapitałowy w Polsce

Przeczytaj także: Reforma emerytalna a sytuacja na GPW

Przyjęcie takiego rozwiązania dałoby złapać oddech finansom państwa poprzez obniżenie składki odprowadzanej do OFE o 43% (czyli około 7 mld w sakli roku) oraz dzięki przejęciu od OFE ok. 150 mld zł w obligacjach skarbowych. Natomiast z punktu widzenia emeryta portfel OFE pozostałby w zasadzie niezmieniony (choć takie zobowiązanie ZUS byłoby obarczone nieco większym ryzykiem niż obligacja skarbowa), przy czym istotnie zmalałyby opłaty (bo przecież pobieranie opłaty od „zarządzania” aktywami „ulokowanymi” w ZUS nie miałoby żadnego uzasadnienia). Oczywiście rozwiązanie to nie jest wolne od wad – umożliwia bowiem zwiększenie zadłużenia państwa, za które przyjdzie nam kiedyś słono zapłacić, ale wydaje się, że w obecnej sytuacji makroekonomicznej jest to najniższy możliwy wymiar kary.

Andrzej Mikosz, Partner, K&L Gates

Spółki notowane na GPW, powinny przygotować się nie tylko na „nacjonalizację” ale także na zwiększoną ekspozycję na wrogie przejęcie spowodowane obniżeniem wyceny akcji. Poniżej przedstawiamy kilka możliwych strategii, przy czym nie wykluczają się one i mogą być ze sobą łączone.

1. Ograniczenie uprawnień nabywców znacznych pakietów akcji

W wielu spółkach, kontrolowanych faktycznie przez MSP, w których zszedł on poniżej 50% głosów na Walnym Zgromadzeniu, wprowadzono w statutach postanowienia, które ograniczają prawo nabywców znacznych pakietów akcji do wykonywania prawa głosu. Nie dotyczy to tych akcjonariuszy, którzy przed wprowadzeniem zmian dysponują większym pakietem akcji. Służy to największemu akcjonariuszowi.

2. Ograniczenie prawa głosu dla podmiotów prawa publicznego

Ustawodawca nakazuje „jednakowe traktowanie akcjonariuszy w jednakowych okolicznościach”. To, że akcjonariusz jest podmiotem prawa publicznego może być okolicznością uzasadniającą ograniczenie jego uprawnień. W spółkach bez udziału Skarbu Państwa powinno być możliwe ograniczenie wykonywania prawa głosu przez podmioty prawa publicznego (gminy, Skarb Państwa czy ZUS). Taki zakaz nie łamie prawa polskiego czy europejskiego. Chroni także przed skutkami przejęcia akcji przez Urząd Skarbowy czy przez gminę na podstawie „prawa kaduka” (nieobjętego spadku).

3. Ucieczka do przodu

Polegająca na wprowadzeniu uprawnienia dla Zarządu do inflacyjnego podwyższenia kapitału zakładowego. Ze względu na ograniczenie wysokości podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie przepisów o „kapitale docelowym”, skuteczne jest tylko warunkowe podwyższenie kapitału i wydanie akcjonariuszom przez zarząd, w sytuacji zagrożenia „nacjonalizacją” warrantów subskrypcyjnych. MSP akcji nie kupuje. W przypadku „uzusowienia” aktywów OFE, ZUS może wpaść na pomysł, by warranty mu przyznane wykonać i nowe akcje nabyć. Już dzisiaj ZUS „aktywnie” zarządza „funduszem rezerwy demograficznej”.

4. Ucieczka za granicę

Dla spółek dużych, mających dobre wyniki, metodą „ratunku przed nacjonalizacją” może być wejście na inny rynek. Podwójne notowanie akcji nie jest czymś skomplikowanym, a w sytuacji zagrożenia „nacjonalizacją” czy wrogim przejęciem w związku z pogorszeniem wyceny polskich spółek, może być całkiem rozsądnym rozwiązaniem, pomagającym utrzymać rynkową wartość spółki na wyższym poziomie.

5. Ucieczka w prywatność

Dla mniejszych spółek rozwiązaniem może być powrót do „prywatności”. Poprzez wykup akcji, korzystając ze spadku cen i delisting. Może to otworzyć nowe możliwości inwestycyjne dla funduszy PE w Polsce. Jest to jednak możliwe tylko dla spółek o dużym potencjale wzrostu i dużym potencjale generowania wolnej gotówki.

Prof. dr hab. Aleksander Chłopecki Uniwersytet Warszawski, Kancelaria Dentons

Niektóre konsekwencje realizacji planu „przejęcia środków OFE”

Sytuacja, gdyby w wyniku realizacji projektów rządowych miało nastąpić „przejście” uczestników OFE do ZUS może być realizowana w kilku scenariuszach. Każdy z nich ma wymiar mniej lub bardziej katastroficzny, z kolei ten ze scenariuszy, który dla rynku kapitałowego wydaje się najmniej katastroficzny, w wielu punktach będzie sprzeczny z prawem Unii Europejskiej. Przyjmując „wariant pieniężny”, czyli przekazanie do ZUS równowartości jednostek rozrachunkowych przysługujących członkowi OFE i zakładając, że metodologia zaproponowana przez rząd doprowadzi do masowego odpływu członków OFE do ZUS – należy wskazać na kilka zagrożeń.