Oszczędzanie na emeryturę: perspektywa społeczna

Przeczytaj także: Współczesne systemy emerytalne na świecie

Kwestia konieczności indywidualnego zapewnienia dodatkowych środków na przyszłą emeryturę jest regularnie podnoszona zarówno przez rząd, jak i przez media, lecz wydaje się, że działania te przynoszą tylko umiarkowane efekty, gdyż deklarowaną znajomość (przynajmniej ze słyszenia) najpopularniejszego obecnie produktu emerytalnego (tj. Indywidualnego Konta Emerytalnego – IKE) deklaruje tylko 63% Polaków. Teoretycznie, powinna ona wpływać na decyzje osób w wieku produkcyjnym i stymulować chęć regularnego oszczędzania, zwłaszcza że w opinii niektórych ekspertów, wskaźnik stopy zastąpienia obecnego pokolenia 30-latków może spaść nawet do ok. 30%.

W sferze deklaracji zdecydowana większość Polaków (74%), uważa, iż warto oszczędzać dodatkowe środki na przyszłą emeryturę.

Wyniki badań społecznych oraz materiały z krajowych konferencji i sympozjów realizowanych w latach 2010-2013 wskazują jednak, iż rzeczywistość z perspektywy społeczeństwa, instytucji finansowych oraz ekspertów rynku wygląda inaczej. Poszerzona dystrybucja informacji nie ma istotnego przełożenia na zwiększenie środków inwestowanych przez Polaków z przeznaczeniem na dodatkową emeryturę, np. za pośrednictwem instrumentów tzw. III filaru ubezpieczeń społecznych. Poprawność tego wniosku potwierdzają także najnowsze wyniki badania CBOS, w którym aż 81% Polaków odpowiada, iż nie zamierza oszczędzać na emeryturę w żadnym z dostępnych na rynku produktów emerytalnych (uwzględniając w tym PSO – Programy Systematycznego Oszczędzania).

Częściowo może to być spowodowane tym, że w praktyce zainteresowanie tematem przejścia na emeryturę jako takim pojawia się u przyszłych emerytów dopiero w okolicach 45. roku życia. Istnieje także pozytywna korelacja między poziomem wykształcenia a wiarą w sens kolejnych reform emerytalnych (m.in. podwyższeniem wieku emerytalnego do 67. roku życia dla kobiet i mężczyzn) oraz w konieczność samodzielnego zadbania o swoją finansową przyszłość.

Istnieje hipoteza, zgodnie z którą refleksja nad jakością własnego funkcjonowania po przejściu na świadczenie emerytalne jest zbieżna z osiągnięciem stabilizacji życiowej. Dodatkowo, posiadanie stałego miejsca zatrudnienia, zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych oraz dostęp do wolnych środków zdecydowanie ułatwiają podjęcie decyzji o rozpoczęciu oszczędzania/inwestowania z myślą o emeryturze.

Z punktu widzenia samych zainteresowanych, głównym źródłem środków do życia dla emerytów będą świadczenia wypłacane przez ZUS/KRUS/OFE. Dominuje niespójne logicznie przeświadczenie, zgodnie z którym warunki materialne po przejściu na emeryturę samoistnie się ustabilizują („jakoś to będzie”), mimo że aż 84% Polaków uważa, że Państwo nie jest w stanie zabezpieczyć ich przyszłości emerytalnej. Zmiany sytuacji nie ułatwia także stale wysoki odsetek osób przejawiających brak zaufania do instytucji finansowych w ogóle – aż jedna czwarta obywateli nie powierzyłaby swoich oszczędności żadnej z nich. Z kolei z perspektywy ponad połowy Polaków najlepszą renomą cieszą się banki.

Co jednak interesujące, w przypadku osób deklarujących regularne oszczędzanie środków z przeznaczeniem na emeryturę siła motywująca do oszczędzania jest taka sama, a więc perspektywa niskiego świadczenia z ZUS i OFE.

W przypadku osób, które nie decydują się oszczędzać, głównymi przyczynami takiej decyzji jest odkładanie tematu funkcjonowania na emeryturze „na później” oraz deklarowane niskie dochody.