Finanse gospodarstw domowych w IV kw. 2011

Przeczytaj także: Rekordowa inflacja uderza w finanse Polaków

Największym zaufaniem Polaków cieszą się banki, którym ufa ponad 2/3 gospodarstw domowych mających zdecydowaną opinię. Zgodnie z oczekiwaniami, najczęściej zaufaniem darzą je osoby z wyższym wykształceniem i osiągające ponadprzeciętne dochody. Na drugim miejscu pod względem zaufania znajdują się firmy ubezpieczeniowe, którym ufa prawie 42% respondentów. Zaufanie do firm ubezpieczeniowych w o wiele większym stopniu (niż w przypadku banków) związane jest z wiekiem i dochodami (młodsi i zamożniejsi ufają bardziej). Na dość wysokim poziomie znalazło się zaufanie do OFE, którym ufa prawie 31% badanych. Wydaje się, że do dość wysokiego poziomu zaufania dla tych instytucji przyczyniła się ostatnio toczona debata w obronie wysokości składki przekazywanej do OFE. Zaufanie do firm doradztwa finansowego i funduszy inwestycyjnych deklaruje po ponad 20% badanych, jednak najmniejszym zaufaniem wciąż cieszą się pośrednicy finansowi – zaledwie 10% osób im ufa. Przyglądając się czynnikom determinującym niski poziom zaufania do pośredników finansowych można zauważyć, że w grupach gospodarstw domowych o najniższych dochodach ten poziom zaufania jest bardzo niski, w grupach o średnich dochodach znacząco rośnie, a w grupach gospodarstw domowych o najwyższych dochodach znów spada. Wytłumaczyć można to następująco: gospodarstwa domowe o najniższych dochodach mają większe trudności z regulowaniem swoich zobowiązań i stąd mogą częściej popadać w konflikt z wierzycielami. Gospodarstwa domowe o średnich dochodach otrzymują i spłacają pożyczki od pośredników relatywnie bez problemu, co stanowi dobrą bazę do budowania pozytywnych relacji między tymi gospodarstwami i pośrednikami finansowymi. W przypadku gospodarstw domowych o najwyższych dochodach, ich opinia o pośrednikach finansowych budowana jest częściej na podstawie doniesień medialnych, które fragmentarycznie obrazują relacje biznesowe i stąd często są negatywnie obciążone.
Największe zaufanie w grupie gospodarstw domowych mają lokaty bankowe, zaś najmniejszym zaufaniem cieszy się instrument również służący do oszczędzania – jednostki funduszy inwestycyjnych. Wydaje się, że w społeczeństwie polskim bardzo niski jest poziom wiedzy o funkcjonowaniu rynku kapitałowego i ryzyka z tym związanego. W związku z tym gospodarstwa domowe utożsamiają wahania wartości jednostek z samymi funduszami, a nie zmiennością rynku akcji. Z produktów kredytowych największym zaufaniem cieszy się limit w rachunku, a najniższym –kredyt hipoteczny. Niższa lokata kredytu hipotecznego od karty kredytowej i kredytu gotówkowego zastanawia tym bardziej, że to zwykle kredyty gotówkowe obarczone są zdecydowanie wyższymi kosztami obsługi, podczas gdy kredyt hipoteczny związany jest z odsetkami na poziomie zaledwie kilku procent. Do negatywnego PR kredytu hipotecznego przyczynić się mogły natomiast dwa czynniki. Po pierwsze wiele gospodarstw domowych straciło na skutek wahań kursów walut, w których denominowana jest znaczna część kredytów hipotecznych. Po drugie, trzeba pamiętać, że wciąż główną winę za obecny kryzys przypisuje się zbyt szerokiemu oferowaniu tego instrumentu przez banki.

dr Piotr Białowolski, dr Sławomir Dudek