Praca w szarej strefie w Polsce 2009

Przeczytaj także: Praca na czarno. Niby nie problem, ale jednak

4. Pracujący w szarej strefie według cech demograficzno-społecznych

O znaczeniu pracy nierejestrowanej w kształtowaniu sytuacji na rynku pracy świadczy fakt, że obejmuje ona niemal wszystkie generacje Polaków oraz różnorodne grupy społeczne i zawodowe. Wśród pracujących w szarej strefie gospodarki większość stanowią mężczyźni (66,9%). Natomiast z punktu widzenia miejsca zamieszkania osób pracujących „na czarno”, nieznaczną większość stanowią mieszkańcy miast (51,2%).

Pracę nierejestrowaną wykonują osoby w różnym wieku, od młodzieży po osoby w wieku emerytalnym, a największy odsetek pracujących w szarej strefie stanowią osoby w wieku 45-59 lat (32,0%); ta prawidłowość występuje zarówno wśród mężczyzn (32,4%), jak i kobiet (30,8%) oraz wśród mieszkańców miast (29,9%) i wsi (34,2%).

Niezwykle interesująca jest struktura pracujących w szarej strefie według poziomu wykształcenia. Ogólnie można powiedzieć, że dominują pracownicy z wykształceniem co najwyżej zasadniczym zawodowym - 61,5%, podczas gdy pracownicy z wykształceniem co najmniej średnim stanowią 38,5%.

Struktury według poziomu wykształcenia dość znacznie różnią się dla mężczyzn i kobiet oraz mieszkańców miast i wsi.

Jak więc widać, wśród pracujących w szarej strefie lepiej wykształcone są kobiety oraz mieszkańcy miast. Proporcje te nie dziwią, bowiem są odzwierciedleniem ogólnych prawidłowości w zakresie poziomu wykształcenia ludności. Natomiast zastanawiać może fakt, że aż niemal 100 tys. osób dobrze wykształconych musi ratować się pracą „na czarno” i dla prawie 22% z nich jest to praca główna.

5. Rodzaje prac wykonywanych przez pracujących w szarej strefie

W rozdziale 2 poznaliśmy opinie respondentów na temat rodzajów prac wykonywanych nieformalnie. Natomiast w bieżącym rozdziale przekonamy się, jakie prace faktycznie były wykonywane „na czarno”. Wyniki badania zaprezentowane niżej, dotyczą ostatnio wykonywanej nieformalnie pracy w badanym okresie.

Wyniki badania wskazują, iż w szarej strefie najczęściej wykonywane były prace ogrodniczo-rolne. Wykonywała je niemal co piąta osoba pracująca „na czarno” (19,4%). Wysoki odsetek osób wykonujących pracę nierejestrowaną zajmował się remontami i naprawami budowlano-instalacyjnymi (17,5%), a także usługami sąsiedzkimi (12,2%) oraz usługami budowlanymi i instalacyjnymi (10,3%). Zgodnośd opinii co do rodzajów prac wykonywanych nieformalnie ze stanem faktycznym w zakresie pierwszych czterech pozycji była połowiczna, bowiem w opiniach prace ogrodniczo-rolne plasowały się dopiero na 7 pozycji, a usługi sąsiedzkie na 14 – spośród 19 wymienionych rodzajów prac.

W czterech, wymienionych wyżej dziedzinach pracowało ok. 60% ogółu osób wykonujących pracę nierejestrowaną. Jest to dośd oczywiste, ponieważ te właśnie rodzaje prac szczególnie dobrze „nadają się” do wykonywania w trybie czasowym, doraźnym, niesystematycznym.

W przypadku poszczególnych rodzajów prac widać wyraźne zróżnicowanie w zależności od płci, a także miejsca zamieszkania osób je wykonujących. Mężczyźni oraz mieszkańcy miast głównie wykonywali remonty i naprawy budowlano-instalacyjne, natomiast kobiety oraz mieszkańcy wsi – prace ogrodniczo-rolne.

6. Dochody z pracy nierejestrowanej

Praca w szarej strefie ma charakter doraźny i krótkotrwały. Jest bardzo zróżnicowana pod względem czasu pracy i wynagrodzeń. I właśnie uzyskanie wiarygodnych informacji o dochodach z pracy wykonywanej nieformalnie jest zadaniem trudnym, bowiem: po pierwsze – spory odsetek respondentów nie chce ujawnić informacji o dochodach, jakie uzyskali w miesiącu, w którym ostatnio wykonywali prace w szarej strefie (o takie pytano w badaniu), a po drugie – osoby badane mają skłonność do zaniżania uzyskanych dochodów, a więc od ich odpowiedzialności i rzetelności zależy wartość pozyskanych informacji. Pomimo tego, iż ok. ¾ respondentów, a więc niemały odsetek, podało informacje o dochodach, analizując te dane należy jednak pamiętać o powyższych zastrzeżeniach.