Dzieci w Polsce w 2014 r.

Przeczytaj także: Dzieci w Polsce w 2013 r.

Na dzietność kobiet w istotnym stopniu wpływa liczba zawieranych związków małżeńskich. Zdecydowana większość dzieci rodzi się w rodzinach tworzonych przez prawnie zawarte związki małżeńskie (w 2014 r. – ok. 76%), przy czym prawie połowa dzieci rodzi się w okresie pierwszych trzech lat trwania małżeństwa rodziców. Jednocześnie w przypadku prawie 20% urodzeń małżeńskich – związek rodziców dziecka trwał mniej niż 9 miesięcy - co bezpośrednio wiąże się z faktem zawierania małżeństw przez nastolatki. Jednakże na przestrzeni minionych 25 lat liczba zawierających małżeństwo nastolatek zmniejszyła się istotnie; tj. w 2014 r. związek małżeński w wieku 16-17 lat zawarło niespełna 400 dziewcząt, a w 1990 r. było ich ponad 7 tys. (w 2000 r. prawie 2,5 tys.).

Odsetek urodzeń pozamałżeńskich rośnie systematycznie od kilkunastu lat. Na początku lat 90. XX w. ze związków pozamałżeńskich rodziło się około 5-7% dzieci, zaś w ostatnich latach 20-24%. Odsetek ten jest zdecydowanie wyższy w miastach - w 2014 r. wynosił prawie 26%, na wsi - ponad 20%; jest on także zróżnicowany regionalnie – od 13% w woj. małopolskim do 41% w woj. zachodniopomorskim.

Niemniej wskaźnik urodzeń pozamałżeńskich dla Polski jest znacznie niższy w porównaniu z innymi krajami europejskimi. W krajach skandynawskich oraz we Francji, Estonii, Słowenii, Bułgarii i Belgii przekracza on 50%, a w Islandii 60%, natomiast w Grecji tylko 8% dzieci rodzi się poza małżeństwem.

Rosnąca skala urodzeń dzieci pozamałżeńskich może być traktowana jako wskaźnik zmian sytuacji rodzinnej dzieci w Polsce i może oznaczać, że będą one wychowywane we wzrastającej liczbie rodzin tworzonych przez związki partnerskie lub w rodzinach niepełnych – co potwierdziły wyniki spisu z 2011 roku. Za wskaźnik tego typu zmian można uznać również zwiększającą się liczbę dzieci, których rodzice się rozwiedli.

Dzieci w rodzinach i poza rodzinami

Zgodnie z wynikami NSP 2011 blisko 99% dzieci w wieku 0-17 lat wychowywało się w rodzinach. W zdecydowanej większości były to rodziny pełne tworzone przez małżeństwa (i dotyczyło to ponad 75% dzieci w rodzinach) oraz kohabitantów (ponad 3%). Pozostałe ok. 22% dzieci w wieku 0-17 lat mieszkało z jednym z rodziców – w tym prawie 20% z matką, z ojcem -
niewiele ponad 2% wszystkich dzieci.

Liczba dzieci w wieku 0-17 lat pozbawionych opieki rodzicielskiej wyniosła w 2013 r. ponad 68 tys. Zdecydowana większość z nich (50 tys., tj. 74%) objęta była rodzinną pieczą zastępczą, a w placówkach instytucjonalnej pieczy zastępczej przebywało prawie 18 tys. dzieci (wykres 6). Wśród przebywających w rodzinach zastępczych najwięcej dzieci było w wieku 7-13 lat (22 tys., tj. 43%). Z kolei w placówkach instytucjonalnej pieczy zastępczej najliczniejszą grupę stanowiły dzieci w wieku 14-17 lat (9 tys., tj. 52%).

Dzieci z rozwiedzionych małżeństw

Co roku w wyniku rozwodów rodziców około 50-60 tys. nieletnich dzieci (w wieku poniżej 18 lat) pozostaje poza pełną rodziną. Od 1990 r. (przez kolejnych kilkanaście lat) liczba rozwodów kształtowała się na poziomie 40-45 tys.; w latach 2004-2006 odnotowano jej gwałtowny wzrost do 72 tys. W 2014 r. rozwiodło się ok. 66 tys. par małżeńskich, tj. na 1000 istniejących małżeństw około 7 zostało rozwiązanych na drodze sądowej, podczas gdy na początku lat 90-tych było ich niespełna 5. W miastach intensywność rozwodów jest prawie trzykrotnie wyższa niż na wsi. Z kolei województwa o najwyższej częstotliwości rozwodów to lubuskie, kujawsko-pomorskie, dolnośląskie i zachodniopomorskie.

Wśród rozwiedzionych w 2014 r. małżeństw 58% wychowywało ponad 55 tys. dzieci, przeciętnie na 10 rozwodów małżeństw z dziećmi przypadało 15 dzieci. Liczba nieletnich dzieci w rozwiązanych małżeństwach nieznacznie maleje - szczególnie w wieku 0-14 lat - co ma bezpośredni związek z malejącą liczbą urodzeń, w tym urodzeń małżeńskich. Rozwiedzeni małżonkowie przeżywają ze sobą średnio ok. 14 lat (staż małżeński nieznacznie się wydłuża), stąd też wiek ponad połowy dzieci z rozwiedzionych małżeństw to 7-15 lat.