Zatrudnianie cudzoziemców: coraz więcej nadużyć

Przeczytaj także: Polski rynek pracy - ziemia obiecana Ukraińców

W zeszłym roku powiatowe urzędy pracy dokonały rejestracji ponad 387 tysięcy wniosków o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obcokrajowcom. W porównaniu z rokiem poprzednim wzrost sięgnął aż 64 procent. W ramach tej procedury polscy pracodawcy mogą zatrudniać bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę obywateli 6 państw, jednak dominującą narodowością są tu zdecydowanie obywatele Ukrainy - to właśnie ich dotyczyły niemal 373 wydanych w ubiegłym roku oświadczeń. Taka sytuacja nie powinna jednak zaskakiwać.

- Przedłużająca się wojna w Ukrainie ze względu na agresję Rosji ma negatywny wpływ na gospodarkę kraju oraz prowadzi do dewaluacji miejscowej waluty. Migracja do sąsiednich krajów staje się jednym z ważnych sposobów poprawy domowego budżetu. Część mężczyzn widzi też w migracji ucieczkę od mobilizacji do wojska. Zwiększająca się podaż potencjalnych pracowników z Ukrainy powoduję, że sami potencjalni migranci nie zwracają szczególnej uwagi na warunki zatrudnienia, bo liczy się przede wszystkim praca. Pracodawcy też mogąc wybierać i znając trudną sytuacje migrantów z Ukrainy nie spieszą z wypełnianiem wszystkich zasad przy zatrudnianiu pracownika. Taka sytuacja może prowadzić do zwiększania się szarej strefy na polskim rynku pracy oraz do pogorszenia pozycji pracowników migranckich - podkreśla Myroslava Keryk, prezes Fundacji „Nasz Wybór”, organizacji działającej na rzecz obywateli Ukrainy w Polsce.

Rosnący napływ pracowników z Ukrainy jest podyktowany nie tylko bieżącą sytuacją geopolityczną na Ukrainie, ale też lepszą koniunkturą polskiej gospodarki. Wzrost zaobserwować można w szczególności w branżach charakteryzujących się wysoką pracochłonnością, zwłaszcza przy pracach sezonowych. Sektorem zatrudniającym niezmiennie najwięcej cudzoziemców pozostaje rolnictwo – 2014 rok zakończył się wynikiem ponad 178 tysięcy zarejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, z których większość (176 tysięcy) dotyczyło obywateli Ukrainy. Oznacza to wzrost na poziomie 50 procent w porównaniu do 2013 roku. Również gospodarstwa domowe bardzo rzadko decydują się na zatrudnianie obywateli innych państw. Na 12 783 wniosków złożonych w 2014 roku obywatele Ukrainy byli rejestrowani aż 12 525 przypadkach (wzrost o 120 procent w porównaniu z 2013 rokiem).

Odżyła również branża budowlana, w której zapotrzebowanie na pracowników z państw trzecich w 2013 roku osiągnęło najgorszy od wielu lat wynik. Tym samym 54 tysiące oświadczeń zarejestrowanych przez firmy budowlane w ubiegłym roku oznacza wzrost o 84 procent w porównaniu do trudnego dla sektora roku 2013. Dynamicznie rośnie zatrudnienie cudzoziemców w przedsiębiorstwach sektora przetwórczego. Firmy produkcyjne, szczególnie w przemyśle spożywczym coraz chętniej korzystają z usług pracowników z Ukrainy. W efekcie przemysł przetwórczy zanotował rekordowy, ponad dwukrotny wzrost liczby rejestrowanych oświadczeń (44151 wniosków w 2014 roku, w porównaniu do 17739 w roku poprzednim).

Polscy pracodawcy chętniej niż do tej pory zatrudniają wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Na przestrzeni dwóch lat sektor IT/ICT odnotował wzrost zapotrzebowania na pracowników z państw trzecich w ramach procedury oświadczeń z 460 wniosków zarejestrowanych w 2012 roku, 686 w 2013, do 3227 wydanych w roku ubiegłym. Oznacza to około pięciokrotny przyrost zapotrzebowania na pracę w skali roku. Dynamicznie rośnie również zatrudnienie w przedsiębiorstwach prowadzących działalność profesjonalną, naukową i techniczną. Tylko w 2014 roku zarejestrowano 4399 oświadczeń, co stanowi trzykrotny wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim (1452 w 2013).

Jasne i ciemne strony procedury oświadczeń

Oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, jako jedna z najbardziej liberalnych procedur legalizacji zatrudnienia obywateli państw trzecich w skali całej Unii Europejskiej, stanowią znaczne udogodnienie dla polskich pracodawców, umożliwiając efektywne zaspokojenie potrzeb kadrowych przedsiębiorstw cierpiących z powodu deficytu pracowników na rynkach lokalnych. Liberalność wspomnianej procedury przyczyniła się jednak w dużym stopniu do wzrostu liczby przypadków nadużyć i nieprawidłowości ze strony polskich pracodawców. Problematyką legalności zatrudnienia obywateli państw trzecich w Polsce oraz metodom zapobiegania nadużyciom w stosunku do cudzoziemców na polskim rynku pracy poświęcony został trwający rok projekt „Bezpieczna praca w Polsce”.