Środowiskowa pomoc społeczna w Polsce 2013

Przeczytaj także: Świadczenia rodzinne w Polsce 2013 r.

Na wstępie należy podkreślić, że od 1 października 2012 roku obowiązywać zaczęły podwyższone kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń pieniężnych, o których mowa w art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Obecnie kwoty te wynoszą:

• dla gospodarstw wieloosobowych – 456 zł na osobę w rodzinie,
• dla gospodarstw jednoosobowych – 542 zł.

Powyższe kwoty określane są obecnie jako próg ubóstwa „ustawowego”. Podwyższenie kryteriów dochodowych powoduje, że liczba beneficjentów w 2013 r. nie może być w pełni porównywalna z danymi za rok poprzedni i lata wcześniejsze.

Zróżnicowanie terytorialne korzystania z pomocy społecznej

Obszary o największej częstości korzystania ze świadczeń pomocy społecznej występują we wschodniej i północnej Polsce. Najwyższe wskaźniki udziału beneficjentów pomocy społecznej w liczbie mieszkańców miały w 2013 r. województwa: warmińsko-mazurskie – 14,0%, kujawsko-pomorskie – 11,5%, podkarpackie – 11,3% i świętokrzyskie – 11,1%. Są to województwa, które charakteryzuje relatywnie wysokie bezrobocie, stosunkowo niskie średnie wynagrodzenie oraz najmniejszy na tle innych województw udział pracujących osiągających przychody z wynagrodzeń za pracę (rejestrowanych przez urzędy skarbowe) w liczbie ludności w wieku produkcyjnym.

Z kolei województwa o najniższym udziale beneficjentów pomocy społecznej w liczbie ludności ogółem – na poziomie poniżej 8,0% zlokalizowane są w Polsce centralnej i południowo-zachodniej. W tej grupie najrzadziej z pomocy społecznej korzystają mieszkańcy województw śląskiego i opolskiego, a także dolnośląskiego.

Jednak również w granicach województw odnotowano znaczne zróżnicowanie poziomu uzależnienia mieszkańców gmin od pomocy społecznej – największe w województwach: mazowieckim, małopolskim i pomorskim. To zróżnicowanie, będące także odbiciem znacznego w tych województwach zróżnicowania dochodów mieszkańców polega na względnie niskim wskaźniku udziału beneficjentów w liczbie mieszkańców w tamtejszych aglomeracjach (Warszawa, Kraków, Trójmiasto), przy jednoczesnym występowaniu w tych województwach licznych gmin o stosunkowo dużej liczbie mieszkańców zmuszonych do korzystania ze wsparcia ośrodków pomocy społecznej.

Stąd też, bardziej obiektywną delimitację obszarów o najwyższym w skali kraju udziale beneficjentów świadczeń z pomocy społecznej w liczbie ich mieszkańców ilustruje zamieszczona poniżej mapa w podziale na podregiony. Jak widać wskaźnik ten dzieli kraj na obszary względnej zamożności i mniejszej intensywności korzystania z pomocy społecznej – są to aglomeracje miejskie wraz z gminami je otaczającymi – oraz obszary gdzie popyt na pomoc społeczną jest wyższy i są to głównie obszary Polski północnej i wschodniej oraz generalnie – tereny położone w większej odległości od centrów miejskich i przemysłowych.

Świadczeniobiorcy i członkowie ich gospodarstw domowych

W 2013 r. liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w miejscu zamieszkania wyniosła 3204,8 tys. i zbiorowość ta stanowiła 8,3% ludności kraju wobec 8,1% rok wcześniej.

Mieszkańcy wsi częściej korzystają z pomocy społecznej niż mieszkańcy miast. Udział beneficjentów wśród mieszkańców wsi wynosił 11,3%, natomiast w miastach – 6,4%.

Rok 2013 był pierwszym, po wielu latach, w którym obowiązywały podwyższone progi dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej. Waloryzacja nastąpiła z dniem 1 października 2012 r. co spowodowało zwiększenie liczebności beneficjentów pomocy społecznej w gospodarstwach domowych spełniających kryteria dochodowe o ponad 14%. W 2013 r., w porównaniu z 2012 r. liczba osób w gospodarstwach domowych o dochodach poniżej kryterium dochodowego zmniejszyła się o około 0,2%, pozostała więc praktycznie na tym samym poziomie.

Dalsza charakterystyka dotyczy zbiorowości beneficjentów pomocy społecznej w gospodarstwach domowych spełniających kryterium dochodowe

Ludność w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej, w których dochód na osobę w 2013 r. nie przekraczał kryterium dochodowego wynosiła 2299,7 tys. osób i stanowiła 6,0% mieszkańców Polski, przy czym odsetek dzieci do lat 17 wyniósł 12,0%, a udział osób w wieku poprodukcyjnym nie przekroczył 1,0%.

Jak zaznaczono wcześniej, mieszkańcy wsi znacznie częściej korzystają z pomocy społecznej niż ludność w miastach. Także na wsi relatywnie więcej osób żyje w rodzinach z dochodem na osobę poniżej progu dochodowego.