Ubóstwo w Polsce 2013

Przeczytaj także: Kraje rozwijające się potrzebują wsparcia

Od lat dziewięćdziesiątych GUS w sposób regularny publikuje dane dotyczące zasięgu ubóstwa ekonomicznego szacowanego w oparciu o wyniki badania budżetów gospodarstw domowych, przy zastosowaniu różnych granic ubóstwa. Uwzględnienie kilku, a nie jednej wybranej granicy wynika m.in. z faktu, iż żadna z granic nie została określona w Polsce jako granica urzędowa, a z metodologicznego punktu widzenia nie ma podstaw, aby bezspornie preferować którąś z nich. Każda ma bowiem pewne zalety i wady oraz nieco odmienną interpretację. Przyjęcie granicy ubóstwa na poziomie minimum egzystencji pozwala na oszacowanie skali ubóstwa skrajnego. Uwzględnienie tzw. granicy ustawowej wskazuje na grupę osób, która zgodnie z obowiązującymi przepisami jest uprawniona do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej. Z kolei zastosowanie relatywnej granicy na poziomie 50% średnich wydatków pokazuje tych, których poziom konsumpcji odbiega znacząco od poziomu przeciętnego.

Jaki był zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2013 r. ? Czy nastąpiły istotne zmiany w porównaniu z rokiem 2012?

Z badania budżetów gospodarstw domowych wynika, że rok 2013 nie przyniósł w stosunku do 2012 r. radykalnych zmian w sytuacji materialnej ogółu gospodarstw domowych. Na podobnym poziomie pozostały zarówno realne (po uwzględnieniu wzrostu cen) dochody jak i wydatki gospodarstw domowych2. Znalazło to odzwierciedlenie w danych dotyczących zasięgu ubóstwa.

W 2013 roku w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. poniżej poziomu minimum egzystencji) żyło 7,4% osób, czyli nieznacznie (o 0,6 punktu procentowego) więcej niż w roku poprzednim. Zwiększenie odsetka osób zagrożonych ubóstwem skrajnym mogło być związane m.in. ze wzrostem poziomu minimum egzystencji. Jak podaje Instytut Pracy i Spraw Socjalnych wartości koszyków minimum egzystencji w 2013 r. wzrosły w zależności od typu gospodarstwa domowego o 4–4,5% (przy ogólnym wzroście cen towarów i usług konsumpcyjnych o 0,9%).

Na prawie takim samym poziomie co przed rokiem kształtowała się wartość wskaźnika zagrożenia ubóstwem relatywnym. W 2013 r. w gospodarstwach domowych, w których wydatki wynosiły mniej niż 50% średnich wydatków ogółu gospodarstw domowych, żyło 16,2% osób (w 2012 r. – 16,3%).

Poniżej tzw. ustawowej granicy ubóstwa, czyli poniżej progu interwencji socjalnej żyło w 2013 r. 12,8% osób, czyli o 5,6 punktu procentowego więcej niż w 2012 r. Tak znaczny wzrost ubóstwa ustawowego wynika jednak głównie ze zmiany w październiku 2012 r. wartości progów interwencji socjalnej, a nie ze zmiany sytuacji bytowej gospodarstw domowych.

Kto najczęściej doświadcza ubóstwa skrajnego?

Ubóstwo w różnym stopniu dotyka poszczególne grupy społeczne, jednak społeczna mapa zagrożenia ubóstwem w Polsce nie zmienia się istotnie od lat, co potwierdzają przedstawione poniżej dane za 2013 r. Ubóstwem skrajnym zagrożone są najczęściej gospodarstwa domowe z osobami bezrobotnymi (zwłaszcza wtedy, gdy głowa gospodarstwa ma niski poziom wykształcenia) i niepełnosprawnymi oraz rodziny wielodzietne. Wysoka stopa ubóstwa skrajnego dotyczy przede wszystkim osób zamieszkałych na wsi oraz w małych miastach, liczących do 20 tys. mieszkańców. W wymiarze terytorialnym zasięg ubóstwa skrajnego był największy w regionach północnym i wschodnim, a w szczególności w województwach warmińsko-mazurskim i podlaskim.