UE-11: rozwój gospodarczy w górę

Przeczytaj także: Gospodarka UE i strefy euro: głęboka recesja oraz niepewny wzrost

“Na początku roku, rozwój gospodarczy w krajach UE-11 był bliski zeru; inwestycje spadały a konsumpcja była bardzo słaba,” mówi Theo Thomas, Główny Ekonomista Banku Światowego dla regionu Europy i Azji Środkowej oraz szef zespołu przygotowującego raport EU11 RER. “Jednak, perspektywy gospodarcze uległy poprawie w ciągu roku, kiedy sytuacja w strefie euro ustabilizowała się, wzrosła dynamika eksportu, a polityka wewnętrzna prowadzona przez poszczególne kraje została ukierunkowana na wspieranie wzrostu.”

Według raportu, umocnienie aktywności gospodarczej w regionie UE-11 nastąpiło w drugim kwartale, w atmosferze rosnącego zaufania wywołanego przez oznaki ożywienia gospodarczego w strefie euro, która w drugim kwartale wyszła z recesji. Ogółem, wskaźnik PKB w regionie UE-11 w pierwszej połowie 2013 r. wzrósł o 0.3%. Zarówno szacunki PKB na trzeci kwartał 2013 r. jak i inne wskaźniki ekonomiczne sugerują, że umiarkowane ożywienie gospodarcze nadal trwa.

“Gospodarka strefy euro w roku 2013 nadal się kurczyła – produkcja w krajach UE-15 spadła w pierwszym kwartale o 1.5% - odbicie nastąpiło w drugim i trzecim kwartale,” mówi Mamta Murthi, Dyrektor Regionalny Banku Światowego dla Europy Środkowej i krajów bałtyckich.

“Z drugiej strony,” dodaje M. Murthi, “umiarkowane ożywienie w krajach UE-11 początkowo opierało się na wzroście eksportu netto, zwłaszcza w Rumunii, Słowacji i Polsce, jako czynniku równoważącym malejące inwestycje i osłabioną konsumpcję prywatną w regionie. Jeśli chodzi o przyszłość, oczekujemy, że wzrost gospodarczy w krajach UE-11 przyspieszy w roku 2014 i będzie bardziej zrównoważony , na skutek słabszego oparcia na eksporcie w miarę umacniania się popytu krajowego, a zwłaszcza inwestycji. Ożywienie prawdopodobnie będzie jednak procesem długotrwałym a wzrost gospodarczy jeszcze przez jakiś czas nie osiągnie poziomu notowanego przed kryzysem.”

Raport podkreśla zróżnicowane wyniki, jakie kraje UE-11 osiągnęły w pierwszych trzech kwartałach 2013 r. Łotwa i Litwa odnotowały stopy wzrostu najwyższe nie tylko w regionie UE-11, ale w całej Unii Europejskiej. Nawet tak dobre wyniki były jednak słabsze od osiągniętych w 2012 r., w związku ze spadkiem prywatnych inwestycji na Łotwie i spowolnieniem eksportu na Litwie. W Polsce, tempo wzrostu w pierwszym kwartale uległo spowolnieniu do wartości najniższej od 2001 r. z powodu spadku inwestycji i stagnacji konsumpcji. Wzrost w Rumunii napędzany był głównie przez dobre wyniki eksportu związanego z przemysłem motoryzacyjnym, pomimo braku wzrostu konsumpcji i spadku inwestycji. Słowenia i Chorwacja w ciągu pierwszych trzech kwartałów odczuły recesję i znalazły się pod silnym wpływem spadku popytu krajowego, natomiast Węgry odnotowały w trzecim kwartale wzrost, po pięciu kolejnych kwartałach spadku koniunktury.

Rynek pracy jeszcze nie odnotował znaczących korzyści z tytułu postępującego ożywienia, a stopy bezrobocia pozostają na najwyższym poziomie od pierwszej połowy 2007 r.; szczególnie wysokie bezrobocie notowane jest wśród młodzieży i osób o niskich kwalifikacjach. Bez pracy w regionie UE-11 pozostaje obecnie około 4.9 mln osób, o 1.8 mln więcej w porównaniu z najniższym historycznie poziomem zanotowanym w sierpniu 2008 r. Według autorów raportu, w obliczu powolnego ożywienia gospodarczego, aby zmniejszyć bezrobocie potrzebny będzie bardziej dynamiczny wzrost i reformy rynku pracy.

Pomimo konsekwentnego rozluźniania polityki monetarnej, połączonego z niską inflacją w regionie i w strefie euro, raport informuje, że wzrost akcji kredytowej jest nadal słaby. Rozwiązanie problemu wysokiego poziomu niespłacanych kredytów, niepewności w kwestii regulacji sektora finansów, a także poprawa środowiska gospodarczego będą miały kluczowe znaczenie dla złagodzenia ograniczeń w tym obszarze; raport ostrzega jednak, że warunki kredytowania mogą nadal być trudne w najbliższej przyszłości.

Dostosowania fiskalne będą kontynuowane w roku 2014, a popyt krajowy pomoże w odbudowaniu dochodów, jednak proces ten będzie przebiegał raczej stopniowo, by wspierać wzrost gospodarczy. Istnieje jednak potrzeba bardziej znaczących korekt w Chorwacji i Słowenii, tak, by kraje te mogły osiągnąć możliwy do utrzymania poziom deficytu i zadłużenia.

Raport ostrzega, że kraje UE-11 nadal stoją przed znacznym ryzykiem w przypadku wyników gorszych niż oczekiwane (downside risk). Rosnące globalne stopy procentowe w połączeniu z niestabilnymi rynkami kapitałowymi mogą spowolnić ożywienie gospodarcze w strefie euro i przytłumić popyt wewnętrzny, a w szczególności inwestycje, w krajach UE-11. Próby rozwiązania systemowych ryzyk sektora finansowego w Europie mogą też prowadzić do krótkoterminowego zacieśnienia warunków kredytowych w krajach UE-11 w razie potrzeby większego kapitału, co będzie prowadziło do dalszego ograniczenia inwestycji.

Raport zawiera analizę zagadnień zmniejszenia ubóstwa i budowania dobrobytu w krajach UE-11, opierając się na dwóch celach instytucjonalnych Banku Światowego, czyli zmniejszeniu drastycznego ubóstwa i różnic w poziomie dochodów między najuboższymi i najbogatszymi w celu promowaniu wspólnego dobrobytu. Raport odnotowuje, że choć przed kryzysem wiele krajów dobrze radziło sobie z budowaniem wspólnego dobrobytu – tzn. podnoszeniem dochodów 40% najniżej zarabiających – we wszystkich krajach UE-11 osiągnięte korzyści uległy zmniejszeniu, a na Węgrzech, Litwie i Łotwie całkowicie znikły. W pozostałych krajach, wzrost dochodów 40% najniżej zarabiających był dodatni, a wyższe od średniej wyniki uzyskano w czterech krajach – Bułgarii, Estonii, Polsce i Rumunii.

Wspólny dobrobyt w ogromnym stopniu zależy od wzrostu gospodarczego, zatrudnienia, oraz dobrze ukierunkowanych programów ubezpieczeń społecznych. “Jednym z wyzwań, jakie pojawią się w przyszłości, będzie promowanie wspólnego dobrobytu w okresie słabego wzrostu, który może potrwać długo,” podkreśla Kenneth Simler, Starszy Ekonomista Banku Światowego dla regionu Europy i Azji Środkowej, współautor raportu EU11 RER. “Konieczne jest znalezienie sposobów na przyspieszenie wzrostu gospodarczego i tworzenie miejsc pracy, a także zapewnienie powszechności wzrostu, w warunkach bardziej krępujących ograniczeń fiskalnych i kredytowych oraz osłabionych przez kryzys mechanizmów dostosowawczych gospodarstw domowych.”

K. Simler wskazuje, że “Osiągnięcie tak rozumianego powszechnego i zrównoważonego wzrostu wymaga prowadzenia polityki zorientowanej na budowę umiejętności i zapewnienie mobilności siły roboczej, oraz promującej konkurencyjność w sektorze prywatnym, z lepiej ukierunkowanymi mechanizmami zabezpieczenia społecznego, chroniącymi najsłabszych, które nie tworzą barier ani bodźców negatywnych do podejmowania pracy.”